نوستالژي فردي‌ و اجتماعي در اشعار محمدحسين شهريار و فريدون مشيري

»ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋي« ﯾﺎ »ﻏﻢ ﻏﺮﺑﺖ« در اﺻﻄﻼح ﺑﻪ ﺣﺲ دﻟﺘﻨﮕﯽ و ﺣﺴﺮت اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻨﮏ آن ﻫﺎ را از دﺳﺖ داده اﻧﺪ. وﺿﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﮐﻼً وﺿـﻊ زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ در اﯾﺠﺎد ﺣﺲّ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋي ﻣﺆﺛّﺮ اﺳﺖ. در ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ، ﻏﻢ ﻏﺮﺑﺖ و ﺣﺴﺮت ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ و دﻟﺘﻨﮕﯽ ﻧﺎﺷﯽ از آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد. ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ اﺻـﻠﯽ ﺑـﺮوز و ﻇﻬـﻮر آن، ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﻤﺪن و ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﺸﺮ در ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧـﺪﮔﯽ، آراﻣﺶ و رﻓﺎه را ﺑﺮاي آﻧﺎن رﻗﻢ زده، ﮔﺎﻫﯽ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ارزش ﻫـﺎي اﻧﺴـﺎﻧﯽ را در ﺧـﻮد ﺑﻠﻌﯿـﺪه اﺳـﺖ! ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، اﻧﺴﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﮥ ﺧﻮﯾﺶ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮد. ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﯿﻦ ﺷﻬﺮﯾﺎر و ﻓﺮﯾﺪون ﻣﺸﯿﺮي، از ﺷﺎﻋﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ وﯾﮋۀ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ آﻧـﺎن، ﺑـﻪ ﮔﺬﺷﺘﮥ ﺧﻮش و ﭘﺮﺷﻮر ﺧﻮﯾﺶ ﭘﻨﺎه ﺑﺮده اﻧﺪ. اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﺮ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﻧﻤـﻮد ﻧﻮﺳـﺘﺎﻟﮋي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ در اﺷﻌﺎر اﯾﻦ دو ﺷﺎﻋﺮ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ. ﺑﺎ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺑﺮﺧـﯽ از اﺷﻌﺎر آن ﻫﺎ، ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﯾﻢ ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻤﯽ از اﺷﻌﺎر، ﺣﺲّ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋﯾﮏ و ﺣﺴﺮت ﺑـﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮج ﻣﯽ زﻧﺪ. در ﺑﺨﺶ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋي ﻓﺮدي، ﺑﺎ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋي دوري از وﻃﻦ، دوري از ﻣﻌﺸﻮق، ﺣﺴﺮت ﺑﺮ دوران ﮐﻮدﮐﯽ و ﺟﻮاﻧﯽ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ، ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ و ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ و در ﺑﺨـﺶ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺑﺎ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ـ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ روﺑﻪ رو ﻫﺴﺘﯿﻢ.