كاربردشناسي قيد حالت و اشكال مختلف آن در زبان عربي

»ﻗﯿﺪ ﺣﺎﻟﺖ« ﯾﺎ »ﺣﺎل« در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد. در اﯾﻦ ﻣﯿـﺎن، ﺑﺮﺧـﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﻣﻔﻬﻮم ﻗﯿﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻓﺮاﮔﯿﺮان زﺑـﺎن ﻋﺮﺑـﯽ در ﻗﺎﻟﺐ آﻣﻮزﺷﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﭼﺮاﯾﯽ ﺗﻔﺎوت اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﭘﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻫﺎي ﻧﺎﻣﺮﺗﺒﻂ از ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻣﻌﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. در اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ، ﺗﻔﺎوت ﻣﯿﺎن ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻔﻬﻮم ﻗﯿـﺪ ﺣﺎﻟـﺖ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ، ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف آﻣﻮزش ﻣﺒﺤﺚ ﺣﺎل اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷـﻮد ﺗـﺎ در ﻣﻘـﺎم ﮐـﺎرﺑﺮد ﮐﻼﻣﯽ، ﻧﻮﺷﺘﺎري و ﺧﻮاﻧﺶ ﻣﺘﻦ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮﯾﯽ ﮐﺎرآﻣﺪ در ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﮐـﺎر آﯾـﺪ. در اﯾـﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﺌﺖ اﺳﻤﯽ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺎل، اوﻟﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺘﻌـﺎرف ﺑﯿـﺎن ﺣﺎﻟﺖ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ و ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻣﺮﺣﻠﺔ دوم ﺳﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﯿﺎن ﺣﺎﻟﺖ، اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻮﺻﻮف ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ )ﻃﺎﻟَﻌﺖ اﻟﺨﺒـﺮَ ﻣُﻄﺎﻟِﻌَﺔً دَﻗِﯿﻘَﺔً(. اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ، در ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺳﻮم اﯾﻦ ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل، ﺑﺮاي ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺗﮑﺮار، ﺧﻮد ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺬف، و ﺻﻔﺖ آن ﺑﺮاي ﻣﻔﻬﻮم ﺑﯿﺎن ﺣﺎﻻت اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ . )ﻃﺎﻟﻌـﺖ اﻟﺨﺒـﺮَ ﺳَـﺮِﯾﻌﺎً (. در ﻣﺮﺣﻠـﮥ ﭼﻬﺎرم ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﯽ ﺻﻔﺎت ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻄﻠﻖ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪۀ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺎﻟـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ و در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت، از ﺗﺮﮐﯿﺐِ »ب + ﻣﺼﺪر« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻓﺘﺤﺖُ اﻟﺒﺎبَ ﺑﻬﺪوء(. در ﻣﺮﺣﻠـﮥ ﭘـﻨﺠﻢ، ﺑﺮﺧـﯽ ﻣﺼـﺎدر ﺑـﻪ ﻫﻤﺮاه »ب«، ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻫﯿﺄت ﻓﻌﻠـﯽ را ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و ﺗﺮﮐﯿﺒـﯽ ﻧﻮﭘﯿـﺪا ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ آن ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺑﺸﮑﻞ، ﺑﺼﻔﺔ، ﺑﺼﻮرة، + ﺻﻔﺖ: ﻏَﻔَﻠْﻨَﺎ ﻋَﻦْ ﻫَﺬَا اﻷَﻣْﺮِ ﺑِﺸَـﮑْﻞٍ ﻏَﯿْـﺮِ ﻣَﺴْـﺒُﻮقٍ(. اﯾـﻦ ﺑﺮرﺳـﯽ ﺑـﻪ روش ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي و ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ـ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ.