مفهوم علم در تمدن اسلامي، روش علمي و پارادايم پيشرفت و انتقال علم در قرون وسطي، پيدايش و فضل تمدن مغربي اندلسي بر تمدن شرق اسلامي

مفهوم علم در تمدن واژه كليدي شناخت تمدن است و نقش كلبدي در پيدايش و توسعه و انتقال تمدن دارد. تمدن موضوعي با ماهيت علم است و تار و پود آن توسعه و انتقال علوم است. تمدن اسلامي از موجودات علمي است كه داراي دو تاثير است. تاثير تاريخي و تاثير پديداري كه در مواد متن و دانشمند ظاهر شده است. تاثيرات ابن سينا، رازي، ابن هيثم، خيام، فارابي، ابن رشد، محي الدين عربي، قلصادي، و بسياري از ديگر چهره هاي تمدن اسلامي در تاريخ علم جهاني مشهود است. بخشي از اين تصوير مربوط به تمدن اسلامي در غرب اسلامي است كه امروز در محافل شرق شناسي كه مهمترين موضوع اصلي و از اصول موضوعه آن، تحقيق در پدبدار تمدن اسلامي است در جريان است، اين پژوهش ثابت مي كند كه تمدن اسلامي پديداري غربي نيست و واقعيت تاريخي است كه حداقل چهار قرن از عمر مفيد تاريخ علم جهاني و زندگي علمي انسان را رقم زده است. سوال اين است كه اين حافظه تمدني به عنوان واقعيت اصيل اسلامي تاثير مي كند و يا با عنوان موجودي پديداري كه ذهن خاورشناس پس از ششصد سال كارعلمي در ماده تمدن اسلامي خلق كرده است ؟ كار سترگ فارابي، رازي، ابن خلدن در تمدن و علم نگاري قرن ها پيش از شرق شناسان اين فرضيه را ثابت مي كند كه تمدن اسلامي واقعيت اصيل اسلامي است. ابن خلدون(732-808) پرچمدار نمونه متكامل تمدن نگاري در جهان و ثمره تمدن اسلامي در نمونه غربي آن در مقدمه تمدن اسلامي را از عهد پيامبر (ص) كه عهد نخستين علم گرايي است تا قرن نهم هجري بيش از هشت قرن تجارب علمي بشر در قرون وسطي را با رويكرد علم به مفهوم ساينس گزارش كرده است. او مانند رازي لكن يكصد و هشتاد سال بعد علوم در تمدن اسلامي را با بيان عقل تجربي و با عنايت به جدايي اساسي علوم در روش و غايات دسته بندي كرده است و به شكلي با تاريخ به عنوان علم عمران و با توجه به مفهوم علم به معني ساينس شروع كرده است و به جدايي علم از خرافه و تحول ان در تمدن اسلامي تصريح نموده است. در عصر حاضر مرحوم زرين كوب در بررسي سيزده علم اسلامي با رويكرد ساينس تصريح كرده است كه تمدن اسلامي راه تحقيق و ابتكار را بر فراز ميراث يونان ايران و هند گشود. در بين خاورشناسان معاصر كه گرايش وسيعي به گزارش و وصف پديده تمدن اسلامي در قرون وسطي از خود نشان داده اند، سارتن در اول قرن بيستم در تاريخ علم جايگاه تمدن اسلامي در تاريخ ساينس را به طور جزيي و مبسوط دسته بندي كرده است و بويژه هونكه است كه در سراسر كتاب فرهنگ اسلام در اروپا علم به مفهوم ساينس را از تمدن اسلامي تا رنسانس اروپايي با بيان چندين علم تجربي، دنبال كرده است. مفهوم علم در تمدن اسلامي همان ميراث كلاسيك تمدن روم يونان و اسكندريه و ايران است كه اين مفهوم عامل بنياد و توسعه و انتقال و پذيرش بين اين تمدن ها بوده است. رزنتال و زرين كوب و سارتن و هونكه بر همين مفهوم علوم اسلامي را معرفي كرده اند. به نوشته رزنتال پذيرش ميراث كلاسيك يونان بوسيله مسلمين ريشه تاريخي در شكل گيري ابتدايي مفهوم علمي بين مسلمانان است كه باعث نوزايي يوناني – عربي شده است و متعاقب آن پذيرش تمدن هند و ايران رخ داده است و تمدن اسلامي بدون ميراث يوناني وجود خارجي نداشت. اين روح علمي در جامعه اندلسي توسعه يافت به شكلي كه در زمان پيدايش تمدن اسلامي در غرب اسلامي كه نمونه متكامل شرقي اآن است تاريخ تمدن شاهد ابن سيناي دوم رازي دوم، خيام دوم، متنبي مغرب، ابن عطيه، ابن هشام، در پزشكي، نجوم، رياضيات، شيمي و ادبيات و تفسير و فقه است و آثاري با عناوين فضل تمدن اندلسي بر تمدن شرقي تدوين شد، فضل تمدن اندلسي بر تمدن شرقي تشديد درجه علمي و شيوه هاي علمي است كه براي انتقال علم از جمعيتي به جوامع ديگر از ضروريات است. پژوهش حاضر مهمترين مداخل تمدن براي اثبات اين فرضيه را به شكل اجمالي از كتاب تاريخ تحليلي اندلس و تاريخ تحليلي مغرب (1389) و كتاب مطالعه تحليلي فرهنگ و تمدن اسلامي در غرب اسلامي در قرون وسطي( 1395) و مقاله پارادايم انتقال علوم از تمدن اسلامي از ايبري به اروپا درقرون وسطي است كه در سمينار بين المللي كره جنوبي ( 2012) ارايه شده است، استخراج كرده است و آن ها را به صورت پژوهش حاضر تدوين نموده است. پژوهش يكي از ادوار بيست و پنج گانه تمدن را در مرحله اي فوق العاده از پايداري و توسعه علم در غرب اسلامي و انتقال آن به اروپا در قالب ارايه فرضيه اجتماعي نقش نفس انساني در انتقال علوم درجوامع را بررسي كرده است.

no abstract