برهان «حدوث صفات» بر اثبات وجود خدا در كلام اماميّه

يكي از استدلا‌هاي كهن و كمترشناخته شده در كلام اسلامي و شيعي براي اثبات وجود خدا برهاني است موسوم به برهان حدوث صفات. در اين برهان با توجّه به حدوث صفاتي خاص براي اجسام و نيز احتياج هر حادث به مُحدِث و با نفي انتساب حدوث اين صفات به موجودات طبيعي، وجود يك مُحدِثِ غير جسماني، يعني خداوند به عنوان پديدآور صفات حادث اجسام ثابت مي‌گردد. پيشينه و تقريرهاي مختلف و تطوّرات اين برهان در تاريخ كلام اماميّه تاكنون بررسي نشده است و آگاهي چنداني دربارۀ اين برهان خداشناسي در دست نيست. از اين‌رو، در مقالۀ حاضر با تتبّع در متون كلامي اماميّه سرگذشت، تحوّلات تاريخي و تقريرهاي مختلف برهان »حدوث صفات « بازشناسي و تبيين مي‌گردد و در نهايت نيز به ارزيابي اين برهان پرداخته مي‌شود. پژوهش حاضر حاكي از آن است كه به‌رغم ناتمام بودن برهان حدوث صفات، برخي از متكلّمان امامي در ادوار و مكاتب مختلف كلام اماميّه براي اثبات وجود خداوند به تقريرهاي مختلفي از برهان حدوث صفات استناد كرده‌اند و آن را برهاني تمام مي‌انگاشته‌اند.