تحليل سير روايت‌پردازي در داستان هزار و يك‌شب بر مبناي رويكرد نشانه معناشناسي

اين مقاله، به بررسي روند روايت‌پردازي در داستان هزار و يك‌شب از ديدگاه نشانه‌معناشناسي با تحليل سيرحركت از ساختار روايي بر اساس الگوي ‌كنشي گرمس مي پردازد. رويكرد نشانه– معناشناسي نوين از  ساخت‌گرايي پا فراتر گذاشته و وارد حوزۀ گفتمان روايي شده است و شرايط توليد و دريافت معنا در گفتمان را به ‌وجود آورده است .اين پژوهش درصدد است تا دريابد كه چگونه ساختارهاي روايي تودرتو در روند روايت‌پردازيِ هزار و يك‌شب به‌ فرآيند گفتماني نشتي پيدا مي‌كند و فضاي تنشي (حسي – ادراكي) حاصل از روايت‌پردازي، فرآيند توليد معنا را كنترل و بازآفريني مي‌كند. تحليل روند روايت پردازي در اين داستان نشان مي‌دهد كه هرگز روايت‌ها بدون شكل‌گيري نظام گفتماني شكل نمي‌‌گيرند. از طرفي، مقاومت راوي، شهرزاد، بحران عاطفي و نقصان معنا را طي روايت‌پردازي‌هاي متمادي در شهريار به استعلاي معناي حضور تغيير مي‌هد. وي با بهره‌گيري از ابزار زبان روايت، موقعيت نابسامان اجتماعي و شرايط روحي شهريار را تغيير مي‌دهد و در نهايت تزريق انرژي و ممارست شهرزاد در فضاي گفتماني باعث شده است تا شرايط تثبيت شده نامطلوب به شرايط رهايي‌بخش تبديل شود و شهريار در مقابلِ معناي جديدي از زندگي و هستي در جهان قرار بگيرد. اين تغييرات حاصل از جهش‌هاي دازاينيِ او بعد از شنيدن روايت‌ پديدار شده است. براي رسيدن به دازاين جديد، او ابتدا بايد دازاين قبليِ معيوبِ خود را نفي كند تا بتواند از آن دازاين بحران‌زده عبور كند و وارد دازاين جديد و بهبود يافته شود. اين گفتمان روايي بُوشي است كه در سير روايت‌پردازي هزار و يك شب ديده مي‌شود. سلب دازاين قبلي شهريار كه دازايني مخرب و ويرانگر بوده است مدت طولاني زمان برده است كه ورود او را بعد از شب صد و چهل و ششم در دازاين جديد سبب شده و او با اين روايت‌پردازي ها در چاله‌ي معنايي جديدي افتاده است. اين چاله معنايي ديگر زجرآور  و كشنده نيست و او را از كرامت انساني دور نمي‌كند و عدالت و دادگري را به او برگردانده است.