عنوان مقاله :
بازانديشي در ضرورت «تفكّر انتقادي» و كاركردهاي آن در تذكره‌نويسي و تاريخ‌ادبيات‌نگاري
پديد آورندگان :
سلمانپور ، طوبي دانشگاه آزاد اسلامي تربت حيدريّه , تسنيمي ، علي دانشگاه حكيم سبزواري - گروه زبان و ادبيّات فارسي , علوي مقدم ، مهيار دانشگاه حكيم سبزواري - گروه زبان و ادبيات فارسي , فيروزي مقدم ، محمود دانشگاه آزاد اسلامي واحد تربت حيدريّه - گروه زبان و ادبيّات فارسي
كليدواژه :
تفكّر انتقادي , تذكره‌نويسي , آسيب‌شناسي , نقد ادبي
چكيده فارسي :
تاريخ‌ادبيات، تبارنامۀ فرهنگ و انديشه است و تذكره‌هاي ادبي نسل نخستين تاريخ‌ادبيات فارسي‌اند و بازتابنده قبض و بسط فرهنگ، فراز و فرود ادبيات، سنّت‌پذيري و سنّت‌گذاري و آينه جريان‌شناسي ادبي‌اند كه فرايند تحول و انحطاط تقليد را در ادبيات نشان مي‌دهند و به بسط و گسترش پژوهش‌هاي ادبي، شناساندنِ سنّت‌هاي ادبي، زبان و ادبيات بومي و هويّت ملّي، آشناكردن خواننده امروز با بافت موقعيتي آفرينشِ تذكره ياري مي‌رسانند؛ اما در كنار تمام مزيّت تذكره‌ها، گاه آفت‌هايي مانند سطحي‌نگري، نافرهيختگي، سجع‌پردازي، موجزنويسي، وحبّ و بغض به شماري از تذكره‌ها راه يافته است. تاريخ‌ادبيات‌نگاري براي دست‌يافتن به رشد و بالندگي، به‌ناچار بايد به خود نگاهي آسيب‌شناختي داشته باشد. آسيب‌شناسي فرايندي هوشمند است؛ بدين‌معنا كه چگونه اين تذكره‌ها به اين آفت‌ها دچار شده‌اند و چگونه مي‌توان اين تذكره‌ها را از آنها پيراست. آسيب‌شناسي تذكره‌ها، مستلزم بهره‌گيري از «تفكّر انتقادي» است تا بتوان از سنّت‌هاي ناروا و كژمدارانه ادبي دوري گزيد، خواننده امروز را با بافت موقعيتي آفرينش متنِ تذكره‌ها آشنا كرد، دانش‌هاي نظريه‌پردازي ادبي، طبقه‌بندي و رده‌بندي تاريخ‌ادبيات را ارتقا بخشيد و ادبيات را از تعصّبات قومي، ايدئولوژيك و سياسي دور كرد. تفكّر انتقادي ابزار ارزيابي هدفمند، دقيق و علمي تذكره‌ها را به دست مي‌دهد و با نگاهي انتقادي و ژرف‌كاوانه، زمينۀ تفكّر تحليلي و ارائه نظريه‌هاي علمي را فراهم مي‌آورد. اين مقاله به‌روش گردآوري اطلاعات و به‌صورت روش كتابخانه‌اي انجام شد و هدف آن، طرح و بازشناسي آسيب‌شناسي تذكره‌هاي ادبي از رهگذر تفكّر انتقادي و ضرورت‌هاي آن است.
