تحليل فضاهاي شهري بر اساس اصل تعادل در انديشه اسلامي با در نظر گرفتن نقش كاربري زمين در تأمين نيازهاي انساني، مورد مطالعاتي: شهر مشهد

يكي از اصول بنيادين در شهر اسلامي، اصل تعادل است. در انديشه اسلامي در ارتباط با نيازهاي انسان در محيط شهري، اصل تعادل به پاسخگويي متناسب و متوازن نيازهاي انساني در ساحت‌هاي مختلف حيات وي توجه نشان مي‌دهد. بررسي مطالعات موجود نشان مي‌دهد، كم‌تر به مفهوم تعادل در مقياس فضاهاي شهري و تحقق آن از طريق پرداختن به كاربري‌ زمين و در نظر گرفتن ساحت‌هاي مختلف حيات انساني پرداخته شده است. تحقيق به دنبال آن است تا به اين سؤال بپردازد كه چگونه كاربري زمين در فضاهاي شهري مي‌تواند به كيفيت تعادل در تأمين نيازهاي ساحت‌هاي مختلف حيات انساني پاسخ‌گويي نمايد. پس از مرور مباني نظري مرتبط با تحقيق، در سه ساحت مادي (نيازهاي فيزيولوژيك)، نفساني (نيازهاي رواني) و روحاني (نيازهاي معنوي) حيات انسان، در مجموع شش معيار و 13 زيرمعيار جهت سنجش مفهوم تعادل انتخاب شد. براي بررسي نمونه مطالعاتي، چهار فضاي شهري متفاوت از دوره‌هاي مختلف توسعه كالبدي در شهر مشهد انتخاب شد. روش تحقيق پيمايشي به همراه تحليلهاي آماري است. به اين منظور تعداد 240 پرسشنامه در فضاهاي شهري منتخب توزيع شد. نتايج به‌دست آمده به كمك روش‌هاي آماري مورد تحليل قرار گرفت. يافته‌هاي پژوهش بيانگر آن است كه بر اساس نظرات پاسخدهندگان، در همه نمونه‌هاي مطالعاتي، نحوه پاسخگويي كاربري‌ها در فضاي شهري به تأمين نيازهاي ساحت‌هاي سه‌گانه، شاخص ميانگين كلي متغيرها، پايين‌تر از سطح متوسط است. در اين ميان، تأمين نيازهاي ساحت مادي در حد متوسط ولي تأمين نيازهاي ساحت‌هاي رواني و معنوي پايين‌تر از سطح متوسط است. همچنين زنان نسبت به مردان به صورت معناداري نحوه تأمين نيازها در فضاهاي شهري را مطلوب‌تر در نظر گرفته‌اند. در نهايت تحقيق، توصيه‌هايي در جهت توزيع مناسب كاربري‌ها در سطح فضاهاي شهري در جهت تأمين نيازهاي حيات انساني را مطرح مي‌نمايد.