شناسايي زمينه‌‌هاي متنوع‌سازي صادرات محصولات صنعتي : كاربردرويكرد پيچيدگي اقتصادي و فضاي محصول

صنايع شيميايي و پتروشيمي در زمره صنايع با پيچيدگي بالا و بخش مهمي از زنجيره ارزش جهاني مي باشند. اين صنعت (با كد آيسيك 24)، 11.7 درصد از توليد و 24.7 درصد از صادرات صنايع كارخانه‌اي جهان را به خود اختصاص داده است. عليرغم وجود منابع غني نفت و گاز، ايران با متوسط توليد 8.31 ميليارد دلار طي دوره 2016 – 2014، در رتبه 22 ام توليدكنندگان جهاني قرار دارد. هرچند حدود 33 درصد از توليدات  صنعت شيمايي و پتروشيمي  ايران صادر شده  است،  به دليل عدم توجه به متنوع سازي توليد  و صرفا   تمركز بر صادرات  تعداد  اندكي محصول ، اثرگذاري اين صنعت بر رشد اقتصادي ناچيز بوده است. در اين مقاله به منظور تعيين زمينه هاي متنوع سازي صادرات   در صنايع شيمايي و پتروشيمي ايران از دو رويكرد پيچيدگي اقتصادي و فضاي محصول استفاده شد.  براي تعيين گروه هاي كالايي با اولويت بالا براي صاردارت از پنج  شاخص  استفاده شد كه عبارتند از  پيچيدگي محصول ،  منفعت فرصت ،  چگالي ، ارزش تقاضاي جهاني محصول (ميزان واردات) و رشد تقاضاي جهاني . نتايج دلالت برآن داشت كه در سطح طبقه بندي چهار رقمي HS،  علي‌رغم قابليت‌ها و توانمندي‌هاي موجود ، صنعت پتروشيمي ايران بر توليد محصولات كمتر پيچيده  متمركز بوده است.   بر اساس اندازه شاخص هاي فوق الذكر از ميان   194 گروه كالايي اين صنعت،  توليد  60 گروه كالايي در صنعت پتروشيمي ايران  داراي اولويت است. در حال حاضر صنعت پتروشيمايي ايران تنها در 13 گروه كالايي از 60 گروه فوق الذكر از مزيت نسبي صادراتي برخوردار است. با اتكا به قابليت‌هاي موجود  پيشنهاد مي‌شود ضمن تداوم حمايت از توليد و صادرات اين كالاها، برنامه‌ريزي لازم براي سرمايه‌گذاري در توسعه توليد و صادرات ساير گروه‌هاي كالايي (47 گروه ديگر) نيز در دستور كار قرار گيرد.