تأثير معنويت و عرفان در اقتصاد شيعيان عراق در نيمه اول قرن سوم هجري

وضعيت اقتصادي شيعيان در دوران ائمه با وجود زمين هاي زراعي ينبع كه در دست آن ها وجود داشت و پر آب بودن دو رود دجله و فرات براي كشاورزان در عراق و ماليات هايي شامل خمس، زكات و غيره را كه مسلمانان پرداخت مي كردند، قابل اهميت و بررسي است. همچنين واقفان نيز با انگيزه هاي معنوي، الهي و عرفاني مانند مقابله با مسائل نفساني، طي كردن مراتب روحاني، خدمت به خلق خدا صرفأ براي قرب الهي به وقف مي پرداختند كه در امر اقتصادي تأثيرگذار بود. نويسنده در اين مقاله كه به روش توصيفي – تحليلي صورت گرفته است به ارزيابي عوامل موثر بر اقتصاد شيعيان در عراق پرداخته است و به اين نتيجه رسيده است كه بي شك تشكيل حكومت الهي كه انسان را به تمام اهداف مورد نظر برساند، فقط از طريق پيشوايان معصوم امكان پذير است، زيرا حكومت هاي انساني، هميشه در مسير منافع مادي افراد يا گروه هاي خاص سير كرده اند.لذا حكومت اسلامى از مهمترين مسائلى است كه مسلمانان با آن سر و كار دارند و قسمتى از پايه هاى اين حكومت بر مسائل اقتصادى نهاده شده است. چرا كه نخستين شرط استقلال يك تشكيلات، استقلال اقتصادى است و اين مطلب از طريق «زكات»، «خمس»، «انفال»، «خراج» در جهان تشيع به خوبى پياده شده است.