مقايسه‌ي كارايي مدل واعظي و نموگراف ويشماير براي برآورد فرسايش‌پذيري خاك در اراضي لسي (مطالعه موردي حوزه آبخيز عرب‌قره‌حاجي استان گلستان)

اين پژوهش، به‌ منظور ارزيابي عامل فرسايش‌ پذيري خاك در اراضي لسي شرق استان گلستان و در حوزه آبخيز عرب‌قره‌حاجي به مساحت 2695 هكتار انجام شد؛ بدين منظور، از هر جزء واحد اراضي شامل تراس رودخانه‌اي، فلات لسي و تپه، در مجموع 42 نمونه ي سطحي (100) سانتي متر برداشت شد. سپس خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك شامل بافت خاك، آهك خنثي، ماده آلي، درصد ذرات شن درشت و ﻣﺠﻤﻮع درﺻﺪ ﺳﻴﻠﺖ و شن ﺧﻴﻠﻲ رﻳﺰ در آزمايشگاه اندازه ‌گيري شد. هدايت هيدروليكي اشباع خاك نيز در آزمايشگاه توسط دستگاه اتوماسيون هدايت هيدروليكي اشباع خاك با روش بارافتان اندازه‌ گيري شد. در اين پژوهش فرسايش پذيري واقعي خاك، به وسيله ي شبيه ‌ساز باران در صحرا اندازه ‌گيري و تمامي نقشه‌ هاي موردنياز در نرم افزار GIS و با روش IDW ترسيم شد. در بررسي بافت خاك مشخص شد كه 90 درصد نمونه ها، داراي بافت سيلتي لوم و 10 درصد، داراي بافت لومي است. همچنين ميانگين آهك در حوزه ‌ي مورد مطالعه، در حدود 29 درصد اندازه‌ گيري شد كه به ‌نسبت زياد است. نتايج نشان داد كه روش واعظي، ميزان فرسايش ‌پذيري خاك را در حدود 30 برابر كمتر از روش نموگراف ويشماير برآورد مي‌كند. نتايج آزمون F و گيمز ـ هاول نيز نشان داد كه با احتمال 95 درصد، بين مقادير فرسايش ‌پذيري از روش واعظي با داده ‌هاي واقعي اختلاف آماري وجود ندارد؛ در حالي كه بين روش ويشماير با داده‌ هاي واقعي اختلاف آماري مشاهده مي شود. نتايج روش رگرسيون چندگانه‌ ي خطي و روش گام ‌به‌ گام نيز نشان داد كه به ترتيب شاخص هاي درصد سيلت، موادآلي و آهك خنثي، مهم ترين پارمترهاي تأثيرگذار در تعيين فرسايش ‌پذيري خاك است (R2=0.9648). در اين پژوهش به‌دليل بالا بودن درصد آهك خنثي در تعدادي از نمونه ‌ها (بيش از 30 درصد)، محاسبه‌ ي عامل فرسايش پذيري خاك با استفاده از روش واعظي ممكن نبود. درنتيجه، استفاده از اين روش براي مناطق مشابه نيازمند واسنجي و بروزرساني است.