تغييرات حاصلخيزي خاك در منطقه‌ي ميان‌كوه شهركرد در پي تخريب جنگل‌هاي بلوط

تغيير كاربري اراضي، راهكاري آسان است كه كشاورزان به صورت گسترده از آن در راستاي يافتن منابع جديد براي توليد بيشتر محصولات كشاورزي استفاده مي كنند. جنگل‌تراشي از بارزترين شكل‌هاي تغيير كاربري اراضي به ويژه در بخش‌هاي جنوب‌غربي ايران است. در پژوهش حاضر تلاش شد با بررسي تغييرات واكنش خاك، درصد مواد آلي، نيتروژن كل، فسفر قابل دسترس و پتاسيم تبادلي خاك تحت پوشش سه كاربري جنگل نيمه‌متراكم بلوط، كشت ديم گندم و اراضي ديم رها شده (باير) در منطقه ي ميان‌كوه در جنوب‌غربي شهركرد، اثر تغيير كاربري اراضي بر حاصلخيزي خاك بررسي شود. براي اين منظور، 30 نمونه خاك سطحي (لايه ي صفر تا 25 سانتي‌متر) برداشت و مقادير ويژگي‌هاي مورد اشاره در آنها اندازه‌گيري شد. نتايج تجزيه ي واريانس، گوياي اثر معني‌دار نوع كاربري اراضي بر تمامي ويژگي‌هاي مورد بررسي به جز واكنش خاك بود. تبديل اراضي جنگلي به ديم‌زار سپس رهاسازي آنها، به كاهش مقادير ميانگين مواد آلي خاك از 2.33 به حدود 1.0 درصد و كاهش ميانگين نيتروژن كل خاك از 0.11 به 0.05 درصد منجر شد؛ در حالي ‌كه مقادير فسفر با كاهش جزئي همراه بود و مقادير پتاسيم تبادلي خاك در اثر تغيير كاربري اراضي از 615.0 ميلي‌گرم بر كيلوگرم در اراضي جنگلي به 633.4 ميلي‌گرم بر كيلوگرم در ديم‌زار افزايش يافت. معني‌دار شدن نتايج آزمون چندمتغيره ي هاتلينگ در تأييد و تكميل نتايج مقايسه هاي ميانگين، بر تأثير نامطلوب تغيير كاربري بر كيفيت حاصلخيزي اراضي منطقه ي مورد مطالعه دلالت داشت. به نظر مي‌رسد در مقايسه با تغيير كاربري اراضي از جنگل نيمه‌متراكم بلوط به كشت ديم گندم، رهاسازي اراضي ديم خسارت‌هاي بيشتري را متوجه كيفيت خاك خواهد كرد. همچنين نتايج نشان داد كه به دليل پيچيدگي محيط خاك، مقايسه ي خاك‌هاي تحت كاربري‌هاي متفاوت بر حسب هر خصوصيت خاك به‌طور جداگانه، الزاماً به نتايج قابل اعتمادي منتهي نخواهد شد، بلكه روش‌هاي آماري چندمتغيره‌اي مانند آزمون هاتلينگ، با ماهيت پيچيده و مركب خاك سازگاري بيشتري دارند.