بررسي تغييرات كاربري اراضي دشت جيرفت در دورۀ حال و آينده (با نگاهي بر تناسب كاربري اراضي كشاورزي)

بررسي روند توسعۀ كشت محصولات بر اساس نياز آبي در كنار آشكار سازي و پيش‌بيني تغييرات كاربري اراضي تصوير روشني از وضعيت منابع آبي و تغييرات كاربري اراضي در اختيار برنامه‌ريزان قرار مي‌دهد تا آگاهانه‌تر بتوانند در راستاي حفظ منابع آب و خاك برنامه‌ريزي نمايند. از اين رو، تحقيق حاضر با دو هدف كلي صورت پذيرفت. هدف اول، بررسي تغييرات كاربري اراضي در گذشته و پيش‌بيني آن در آينده با استفاده از مدل‌ساز تغيير زمين (LCM) و روش رگرسيون لجستيك بود. آشكارسازي تغييرات كاربري اراضي با به كارگيري تصاوير ماهواره Landsat و سنجنده‌هاي TM (تصوير سال 1369)، ETM+ (تصوير سال 1382) و OLI (تصوير سال 1398) انجام شد. هدف دوم مطالعه، بررسي روند توسعۀ محصولات كشاورزي از منظر نياز آبي در سه دهۀ گذشته بود كه بر اساس آمار و اطلاعات سازمان جهاد كشاورزي مورد بررسي قرار گرفت. مدل‌سازي نيروي انتقال براساس روش رگرسيون لجستيك و متغيرهاي مدل رقومي ارتفاع (DEM)، شيب، جهت، زمين شناسي، فاصله از گسل، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه، فاصله از شهر، شاخص NDVI انجام گرفت و جهت پيش‌بيني تغييرات كاربري اراضي در دورۀ آتي، از زنجيرۀ ماركوف استفاده گرديد. همچنين با استفاده از آمار و اطلاعات سه دهۀ گذشته و اطلاعات سند ملي آبياري كشور، روند تغييرات سطح زير كشت محصولات زراعي عمده بر اساس نياز آبي در دشت جيرفت مورد مطالعه قرار گرفت. نتايج تغييرات كاربري اراضي حاكي از آن بود كه بيشترين افزايش مساحت مربوط به اراضي كشاورزي با 444 كيلومتر مربع و بيشترين كاهش مساحت مربوط به اراضي مرتعي (404 كيلومترمربع) بوده است و تخريب اراضي مرتعي و باير بيشتر در راستاي تبديل اين اراضي به اراضي كشاورزي و اراضي مسكوني بوده است. همچنين نتايج حاصل از پيش‌بيني كاربري آينده 1410 با استفاده از مدل LCM نشان داد كه در دورۀ زماني مورد مطالعه (1410-1369) مساحت اراضي مسكوني و كشاورزي به ترتيب 54.9 و 667.69 كيلومتر مربع افزايش خواهند يافت. نتايج حاكي از آن بود كه در سه دهۀ گذشته كشت محصولات زراعي با نياز آبي بالا در دشت جيرفت توسعۀ بيشتري داشته است كه با توجه به وضعيت بحراني منابع آب در دشت جيرفت مي‌تواند اثرات منفي براي اكوسيستم اين دشت داشته باشد.