تحليل سويه هاي مفهوم مشاركت در فرآيند طراحي فضاهاي عمومي

توجه به مقوله مشاركت بهره برداران فضاهاي عمومي در فرآيند طراحي معماري از نكات مهم و حائز اهميت است. اين موضوع در سال هاي اخير مورد توجه بسياري از محققان و طراحان اين گونه از فضاها قرار گرفته و در نمونه هاي عملي نيز در سه سطح طراحي، برنامه ريزي و تصميم سازي به ارائه راهكارهاي اجرايي طراحي مشاركتي اقدام گرديده است. علي رغم وجود روش مشخص انگيختگي مشاركتي در طراحي، در كشور ما توجه به اين مقوله عمدتاً به سطح پاييني از روش هاي دريافت اطلاعات مانند مصاحبه و ضبط نظرات بهره برداران اكتفا شده و نوعي اغفال در سطوح كلان طراحي، برنامه ريزي و تصميم سازي مشاهده مي گردد؛ به طوري كه نتايج به دست آمده از اين اقدامات يا در حد صرفاً نوشتاري و يا در سطح پايين مداخله عملياتي منحصر گرديده است. نكته حائز اهميت در اين ميان، عدم تبيين مناسب از مؤلفه هاي تأثيرگذار مشاركت از يك طرف و نبود ساختار تأثيرگذاري اين مؤلفه ها و ارتباط آن با فرآيند طراحي از طرف ديگر است. بنابراين مقاله حاضر با هدف تبيين عوامل مشاركتي به تحليل و ارائه مدل مفهومي _ ساختاري تأثيرگذاري اين عوامل در فرآيند طراحي مي پردازد. روش تحليل و ارائه مدل مقاله براساس روش قياسي _ مروري است. بر اين اساس، سه مؤلفه اصلي ابعاد فردي، اجتماعي و مكاني به عنوان عوامل اصلي تأثيرگذار در طراحي مشاركتي استخراج گرديد كه توجه به اين عوامل در قالب سه گانه ذهنيت هاي فردي، ترجيحات اجتماعي و نيازهاي عملكردي _ معنايي به عنوان شاخصه هاي مفهومي طراحي مشاركتي ارائه گرديده است. در اين ميان حاصل تلاقي اين سه گانه با مفاهيمي مانند حس تعلق به مكان (در ابعاد معنايي)، تنوع كالبدي و عملكردي (در ابعاد اجتماعي _ مكاني)، نفوذپذيري و خوانايي (در بعد مكاني) بيشترين نقش در سطوح مداخله مشاركتي را دارا و در سطح ثانويه مؤلفه هاي دسترسي، امنيت و دعوت كنندگي (در ابعاد مكاني) نقش بعدي را عهده دار هستند. سطح ثانويه تأثيرگذاري مكان باعث تسهيل حضور افراد در مكان هاي عمومي گرديده و سطح اوليه تأثيرگذاري سبب تعميق مشاركت در مكان هاي عمومي و ايجاد ساختار عاطفي، ناخودآگاه و معنايي در مكان مي گردد.