بررسي اثر زمينه‌گرايي بر تاب‌آوري فضايي در بازار تاريخي تبريز با تمركز بر قابليت هاي فضايي

عدم تاب آوري برخي از فضاهاي معاصر و رهاسازي در برابر تحولات به عنوان معضل جدي در ساختار شهرهاي معاصر مطرح است كه تبعات فراواني را در عرصه حيات شهرها به دنبال داشته است. به نظر مي رسد عمر كوتاه فضاها به واسطه همخواني با زمينه و برخورداري از ويژگي هاي محيطي قابل اصلاح و بهبود باشد تا در برخورد با اختلالات، تاب آوري لازم را در پي داشته باشند. ازاين‌ رو هدف تحقيق حاضر كه به ‌منظور ارتقاي پايداري و هويت شهري انجام يافته، بررسي تأثير مؤلفه هاي زمينه اي و قابليت هاي فضايي بر تاب آوري فضايي بازار تاريخي تبريز است. مطالعه حاضر به لحاظ هدف، كاربردي و به لحاظ ماهيت از نوع توصيفي_تحليلي مبتني بر تحليل پرسشنامه ها به روش همبستگي است. در اين مطالعه متغيرهاي زمينه اي و قابليت هاي فضايي به عنوان متغيرهاي مستقل و متغيرهاي تاب آوري به عنوان متغيرهاي وابسته مورد سنجش قرار گرفت. با استفاده از فرمول كوكران تعداد 357 نفر از مراجعان بازار تاريخي تبريز به عنوان نمونه آماري انتخاب و ضريب آلفاي كرونباخ براي سئوالات پرسشنامه 899/0 محاسبه شد كه بيانگر پايايي مناسب ابزار تحقيق است. براي تحليل داده ها و سنجش وضعيت موجود از آزمون t مستقل و براي بررسي روابط همزماني و ميزان اثرگذاري ميان متغيرها از آزمون همبستگي و رگرسيون استفاده شده است. يافته هاي تحقيق نشان داد، رابطه معني داري بين مؤلفه هاي زمينه اي (كالبدي، تاريخي، فرهنگي و اقليمي_محيطي) و قابليت هاي فضايي (انعطاف پذيري، تطبيق پذيري، تغييرپذيري و واكنش پذيري) با تاب آوري فضايي برقرار است و بيشترين اثرگذاري به ترتيب مربوط به قابليت هاي تطبيق پذيري و واكنش پذيري و سپس مؤلفه هاي اقليمي و تاريخي زمينه اي است؛ در حالي كه قابليت تطبيق پذيري و زمينه اقليمي داراي كمترين امتياز هستند. همچنين يافته ها حاكي از آن است كه زمينه فرهنگي و اقليمي از نظر ميزان برخورداري از قابليت‌هاي فضايي در وضعيت مطلوبي قرار دارند. در نتيجه بازار تاريخي تبريز از لحاظ تاب آوري بيشتر تحت تأثير قابليت هاي فضايي و سپس مؤلفه هاي زمينه اي قرار دارد؛ يعني علاوه بر توانايي هاي فضايي بايد به مؤلفه هاي زمينه اي نيز توجه گردد. تأكيد توأم به هر دو ويژگي در كاهش آسيب پذيري و افزايش تاب آوري مؤثر واقع خواهد شد و رسيدن به تاب آوري مستلزم همخواني فضا با زمينه است كه توانايي مقابله فضا با اختلالات، با ارتقاي قابليت فضايي از طريق پتانسيل ذاتي زمينه تحقق مي يابد.