پژوهشي در چالش‌هاي حج مغرب اسلامي

مغرب اسلامي به كشورهاي حد فاصل مصر تا اقيانوس اطلس، شامل ليبي، تونس، الجزاير، مراكش، موريتاني و ‌اندلس گفته مي‌شود. اين سرزمين وسيع از جهات متعدد داراي اهميت است و حدود صد ميليون مسلمان در آن ساكنند. حجگزاري آنان در ادوار مختلف با چالش‌هايي اعم از طبيعي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي، و نيز چالش‌هاي خارجي، به‌ويژه استعمار، مواجه بوده است. اين مقاله، كه به روش توصيفي ـ تحليلي است، در پي پاسخ به اين پرسش است كه حجگزاري مردم مغرب در كشورهاي مبدأ، طول مسير و در موسم حج با چه چالش‌هايي مواجه است. برآيند مقاله حاكي از آن است كه به رغم وجود چالش‌هايي براي زائران بيت الله الحرام، آنان جز در برهه‌هايي فريضه الهي خود را انجام مي‌دادند. البته سختگيري استعمارگران بر مسلمانان در برخي از كشورهاي مغرب اسلامي، مانند الجزاير و ليبي، حجگزاري آنان را با مشكل اساسي مواجه مي‌ساخت. رقابت و درگيري ميان اميران مكه و رقابت دولت‌هاي قدرتمند براي سيادت بر حرمين شريفين نيز از چالش‌هاي حج مغرب اسلامي بوده است.