بررسي گونه اي خاص از آرايه ي تجاهل عارف در شعر حافظ

آرايه ي تجاهل عارف در شعر شاعران پارسي گو در شبكه اي وسيع از آرايه هاي ادبي آشنا همچون كنايه، ذم شبيه به مدح و مدح شبيه به ذم، تهكم و برخي صورت هاي مجازي از ديرباز شناخته شده بوده است. ادراك معنا در آرايه ي تجاهل عارف كه به طور سنتي در گروه صنايع معنوي جاي دارد، با فرايند كشف همراه است به گونه اي كه معمولاً خواننده با كشف لايه هاي معنايي در درون كلام، در مسير ادراك شعر و احساسات شاعر قرار مي گيرد و آن را دريافت مي كند. از اين نظر با مفهوم آيروني، به ويژه آيروني نمايشي در ادب مغرب زمين هم راستا قرارمي گيرد. در اين نوشتار، با بهره مندي از مفهوم تجاهل عارف در ادب سنتي و نيز آيروني نمايشي ، گونه اي خاص از آرايه ا ي ادبي با تكيه بر اشعار حافظ بررسي مي شود كه مي تواند به عنوان زيرشاخه اي مستقل از آرايه ي تجاهل عارف قلمداد شود و از آن جا كه تا كنون نامي برآن نهاده نشده، مي توان آن را «دانانمايي كنايي» ناميد. در اين آرايه، ساختار كلام به گونه اي تعبيه شده است كه در ظاهر امر، گوينده برعكس تجاهل عارف، خود را واقف به معنايي قطعي و مسلم مي داند و سپس كلام را به سمتي هدايت مي كند تا خواننده يا مخاطب در گفتمان با متن، بي خبري و ناآگاهي گوينده را درمي يابد و درنتيجه برخلاف ادعاي او، به معنايي متفاوت و گاه متضاد با آنچه در ظاهرسخن بيان شده دست، مي يابد و به نوعي خاص معنايي جديد از متن بيرون مي آورد.