عوامل تفأل طبقه ي حاكم با ديوان حافظ شيرازي و كاركردهاي آن (با تكيه بر متون تاريخ نگاري قرن 9-14ه.ق)

تفأل به مثابه ي ابزاري براي پيش بيني و آگاهي از رويدادها و يا امور مخفي پيش رو، از ديرباز ميان جوامع انساني مرسوم بوده است. ديوان حافظ شيرازي، افزون بر جنبه هاي ذوقي، هنري و ادبي، داراي جنبه ي تفألي در ميان طبقات اجتماعي نيز بوده است. بُعد تفألي آن در ميان طبقه ي حاكميّت، از موضوعات قابل درنگ است كه بررسي آن مي تواند انگيزه هاي دست اندركاران و كنشگران عالم سياست به تفأل با شعر حافظ، و كاربست آن را در امور مختلف تبيين و روشن نمايد. نظر به اهميت بحث، اين جستار با روشي توصيفي- تحليلي و با تكيه بر متون تاريخ نگاري، عوامل تفأل طبقه ي حاكميّت با ديوان حافظ شيرازي و كاركردهاي آن را در كانون توجه خود قرارداده است. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد: تفأل با ديوان حافظ، چونان دريچه اي گشوده به عالم غيب از جانب طبقه ي حاكم، بنا به دلايلي، نظير باور به لسان الغيب بودن خواجه ي شيراز، تقدّس، تأويل پذيري و ايهام مناسب اشعار وي، همچنين ادب دوستي و رويكرد ذوقي حاكمان و ديوانيان، متداول و مرسوم بوده و كاركردهاي مختلفي ازجمله: پيش بيني و آگاهي از امور فعلي و پيش رو، تأثير رواني و كنشگري در برخي رويدادهاي تاريخي و درعين حال نقش تفنّني و سرگرمي داشته است. در اين ميان، وجه رواني و كنشگري تفأل با ديوان حافظ، يكي از شگفت انگيزترين كاركردهاي آن در رويدادهاي تاريخي است. به طوري كه شعر حافظ، خود به عنوان عنصري مولّد و كنشگر، در خدمت عاملان انساني تاريخ قرارگرفته و سمت وسوي برخي از رويدادهاي تاريخي را شكل داده است.