بررسي همبستگي ژنتيكي و تنوع صفات مورفولوژيكي القاء شده در جمعيت موتانت برنج (.Oryza sativa L) رقم هاشمي

جهش‌زايي به‌عنوان يكي از منابع مهم ايجاد تنوع ژنتيكي بوده و موتانت‌هاي گياهي مي‌توانند منابع مهم زيستي براي اصلاح گياهان و مطالعه عملكرد ژن‌ها محسوب شوند. روش‌هاي مرسوم اصلاحي براي ايجاد تنوع ژنتيكي از راندمان پاييني برخوردار هستند. ما نشان داديم، تيمار بذور برنج رقم هاشمي با 0.8 درصد اتيل متان سولفونات (EMS) براي 8 ساعت، سبب تغييرات فنوتيپي قابل مشاهده‌اي روي ژنوتيپ‌هاي موتانت برنج نسل M2 از نظر تعداد روز تا گلدهي، ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، طول خوشه، تعداد دانه‌هاي پر و خوشه‌چه‌هاي پوك در خوشه، طول دانه، عرض دانه، وزن صد دانه و عملكرد دانه مي‌شود. ضرايب تنوع فنوتيپي بيشتر صفات بالاتر از ژنتيكي بود. تعداد دانه پر در خوشه بيشترين و طول دانه كم‌ترين وراثت‌پذيري عمومي را داشت. عملكرد دانه نيز از وراثت‌پذيري نسبتاً بالايي برخوردار بود. تجزيه همبستگي ميان صفات مختلف در ژنوتيپ‌هاي موتانت نشان داد كه عملكرد با تعداد پنجه بارور و تعداد دانه پر در خوشه همبستگي فنوتيپي مثبت معني‌داري دارد. هم‌چنين عملكرد دانه با طول خوشه، تعداد پنجه و تعداد دانه پر در خوشه در سطح ژنوتيپي همبستگي مثبت و معني‌داري نشان داد. در تجزيه رگرسيون چندگانه به روش گام ‌به ‌گام، صفات تعداد پنجه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه و عرض دانه به‌ترتيب وارد مدل شدند كه 96 درصد از تغييرات عملكرد دانه را توجيه كردند. تجزيه ضرايب مسير عملكرد دانه و اجزاي آن نشان داد كه صفت تعداد پنجه بيشترين اثر مستقيم (0.77) را نسبت به ساير صفات روي عملكرد دانه داشت و مي‌تواند به‌عنوان مهم‌ترين صفت جهت بهبود عملكرد دانه در برنج معرفي شود. هم‌چنين بر اساس نتايج اين تحقيق و با استفاده از شاخص‌ گزينشي بهينه، ژنوتيپ‌هاي EM 18-17-5 و EM 15-14-1 به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي موتانت برتر انتخاب شدند. انتظار مي‌رود اين جمعيت موتانت به‌عنوان يك منبع ژنتيكي براي درك ساختار صفات در برنج و استفاده در بهبود ژنتيكي صفات كمي با تنوع پايين استفاده شوند.