تجزيه و تحليل گرافيكي واكنش ژنوتيپ‌هاي گندم نان به تنش كم‌آبي در شرايط استان لرستان

به‌منظور تعيين مؤثرترين شاخص‌هاي كمي‌سازي تحمل به تنش كم‌آبي و شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش كم‌آبي در گندم نان، 50 ژنوتيپ گندم نان در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط تنش (به‌صورت ديم) و بدون تنش (دو بار آبياري در مواقع بروز تنش) در شرايط مزرعه‌اي در شهرستان خرم آباد ارزيابي گرديدند. نتايج تجزيه واريانس داده ها نشان داد كه بين ژنوتيپ‌ها در هر دو شرايط محيطي از لحاظ كليه صفات به‌جز صفت تعداد سنبله در واحد سطح اختلاف معني‌داري وجود داشت. در اين بررسي هشت شاخص مقاومت به كم‌آبي شامل: شاخص‌هاي تحمل به تنش (STI)، ميانگين هندسي بهره‌وري (GMP)، ميانگين حسابي (MP)، عملكرد (YI)، ميانگين هارمونيك (HM)، پايداري عملكرد (YSI)، حساسيت به تنش (SSI) و تحمل (TOL) بر اساس عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها در هر دو محيط تنش و بدون تنش محاسبه شدند. شاخص‌هايي كه بر اساس آن‌ها افزايش عملكرد در هر دو شرايط تنش و بدون تنش صورت گيرد، به‌عنوان بهترين شاخص‌ها بودند. با توجه به اين نكته شاخص‌هاي STI و GMP، به‌عنوان شاخص مناسب معرفي شدند. مناسب‌ترين ژنوتيپ‌ها بر اساس نمودار سه‌بعدي اين شاخص‌ها ژنوتيپ‌هاي شيرودي و S905 تعيين گرديدند. بر اساس وجود همبستگي مثبت بين شاخص‌هاي مقاومت به تنش كم‌آبي و عملكرد در هر دو محيط تنش و بدون تنش، شاخص‌هاي STI و GMP به‌عنوان بهترين شاخص‌ها معرفي شدند. با استفاده از روش ترسيمي باي‌پلات ژنوتيپ‌هاي شيرودي، S905 و اروم، به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي با پتانسيل عملكرد بالا در هر دو محيط تنش و بدون تنش شناسايي گرديدند. بر اساس نتايج حاصل از تجزيه خوشه‌اي ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي بر اساس شاخص‌هاي مقاومت به كم‌آبي در سه گروه قرار گرفتند. تجزيه و تحليل گرافيكي ژنوتيپ‌ها نيز نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي شيرودي و S-90-5 تحت هر دو شرايط محيطي برتر از سايرين بودند و مناسب كشت در شرايط ديم مي‌باشند. اين ژنوتيپ‌ها همچنين مي‌توانند به‌عنوان والدين حامل ژن‌هاي مطلوب واكنش به تنش، در برنامه هاي دورگ گيري و گزينش ژنوتيپ‌هاي متحمل مورد استفاده قرار گيرند.