ارزيابي تنوع آگرومورفولوژيكي نمونه‌هاي ژنتيكي بومي لوبيا چشم‌بلبلي

تنوع ژنتيكي، پايه و اساس برنامه‌هاي اصلاحي و توسعه ارقام برتر در سراسر جهان است. مطالعه حاضر با هدف آگاهي از تنوع فنوتيپي و رابطه صفات مورفولوژيكي و زراعي 56 نمونه ژنتيكي لوبيا چشم‌بلبلي در سال زراعي 98-1397، در مزرعه تحقيقاتي بانك ژن در كرج به اجرا در آمد. در طول دوره رشد صفات فنولوژيكي، مرفولوژيكي و زراعي مختلف يادداشت‌برداري شد. تجزيه واريانس وجود تنوع ژنتيكي بين نمونه‌ها ازنظر كليه صفات كمي مورد بررسي به استثناي تعداد غلاف در پدانكل را نشان داد كه تاكيدي بر امكان دستيابي به ژنوتيپ‌هايي با صفات مورد دلخواه از ميان اين نمونه‌ها است. صفات زيست توده، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، طول غلاف و وزن صددانه داراي بيش‌ترين ضريب تغييرات فنوتيپي بودند. بررسي دامنه صفات فنولوژيكي روز تا 50 درصد گلدهي (43-103) و روز تا رسيدگي (77-169) نشان داد كه نمونه‌هاي ژنتيكي مورد مطالعه در سه دسته بيوتيپ هاي زودرس، متوسط رس و ديررس قرار دارند. صفات عملكرد دانه و شاخص برداشت با صفات فنولوژيكي تعداد روز تا گلدهي و تعداد روز تا رسيدن، همبستگي منفي معني‌دار (p 0.01) داشتند. وزن صد دانه و طول غلاف نيز صفاتي تاثيرگذار بر عملكرد دانه (0/01 p) شناخته شدند. نتايج حاصل از تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي نشان داد كه سه مولفه، 72 درصد تنوع موجود بين نمونه‌ها را توجيه مي نمايند. صفات ارتفاع بوته، تعداد و وزن غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن دانه در بوته بالاترين ضرايب را در مولفه اول و صفات فنولوژيكي روز تا گلدهي و روز تا رسيدن و عملكرد دانه بزرگترين ضرايب را در مولفه دوم داشتند. ترسيم باي پلات مولفه‌ها و گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها بر اساس صفات نشان داد 17 نمونه ژنتيكي از نظر صفات اجزا عملكرد قابل توجه هستند. به‌علاوه 17 نمونه ژنتيكي با عملكرد بالا و زودرس در ميان نمونه‌هاي مورد بررسي شناسايي شد. اين نتايج از يك طرف اطلاعات مفيدي در مورد تنوع صفات مهم زراعي در ميان نمونه‌هاي ژنتيكي بومي ارائه و از طرف ديگر امكان انتخاب منابع ژنتيكي اميدبخش براي استفاده در برنامه‌هاي به‌نژادي آينده را فراهم ساخت.