كليدواژه :
خيانت جنگي , حيلۀ جنگي , خدعه , غدر , حقوق بشردوستانه , جهاد , كنوانسيون ژنو , مقررات لاهه
چكيده فارسي :
جنگ از ديرباز وضعيتي اضطراري محسوب مي‌شده و سبب تجويز برخي افعال نامشروع بوده است. ازجملۀ اين افعال، به‌كاربردن حيله است كه احياناً بسيار مفيد نيز مي‌نمايد. گاهي يك حيلۀ جنگي سبب كاهش چشمگير خسارات جاني و مالي جنگ مي‌شود. عنصر محوري حيله، فريب طرف مقابل و به‌اشتباه‌انداختن او است؛ با اينكه خيانت جنگي نيز بر همين مبنا استوار است، اما به هيچ روي تجويز نشده؛ بنابراين تعيين قلمرو حيله‌هاي جنگي در گرو مقايسۀ آن با مفهوم خيانت است. در معاهدات و عرف بين‌المللي، با ارائۀ ضابطه مشخص اين دو مفهوم از يكديگر متمايز مي‌شوند. در فقه اسلامي با وجود تفكيك موضوعي و حكمي اين دو مفهوم، يافتن ضابطۀ اين تفكيك تا حدي دشوار به نظر مي‌رسد. در اين نوشتار با بهره‌گيري از منابع كتابخانه‌اي و مطالعۀ توصيفي‌تطبيقي آثار فقيهان اماميه و اهل‌سنت، ضابطۀ تمايز حيله و خيانت در حقوق اسلامي، تعيين و با مفاد معاهدات بين‌المللي مقايسه شده است. تمايز مفهومي ميان خيانت و حيله و نيز ضابطۀ پيشنهادي در پُروتُكل الحاقي اول به كنوانسيون ژنو دقيقاً منطبق با ديدگاه فقه اسلامي است.
