مفهوم شهرسازي استعماري در ايران نمونه موردي: آبادان در دوره استعمار نفتي بريتانيا

بيان مسئله: كشف نفت و حضور بريتانيا تحت لواي شركت نفت بريتانيا پارس در فرايندهاي اكتشاف و استخراج نفت در منطقه‌ جنوب غرب ايران و به طور ويژه خوزستان در ابتداي قرن بيستم ميلادي، تجربه‌اي استعماري را در اين منطقه رقم مي‌زند كه در كنار تمام جنبه‌هاي اقتصادي، سياسي و اجتماعي آن، الگويي از شهرسازي استعماري را در ايران پديد مي‌آورد كه در آبادان به عنوان مركز فعاليت‌هاي مرتبط با استعمار نفتي بريتانيا بروز مي‌يابد.هدف پژوهش: مطالعه‌ چگونگي تأثيرات ديدگاه‌هاي استعماري بر ساختار شهري آبادان به عنوان نمونه‌اي از شهرسازي استعماري در بستر جغرافيايي ايران هدف اصلي پژوهش حاضر است.روش پژوهش: اين پژوهش از نوع كيفي است و با روش تحقيقي تفسيريتاريخي تلاش مي‌كند به سؤالات مطرح شده در راستاي اهداف اين پژوهش پاسخ دهد. روش جمع‌آوري اطلاعات در فرايند مطالعاتي، عمدتاً بر روش كتابخانه‌اي متكي است كه شامل منابع نوشتاري، نظير كتب، مقالات و همچنين منابع تصويري مانند عكس‌هاي تاريخي و نقشه شهرسازي مي‌شود. همچنين از طرف ديگر، نويسندگان از تجربه‌ زيستي خود در آبادان، در فرايند مطالعاتي و تحليلي مقاله بهره گرفته‌اند.نتيجه‌گيري: استفاده از اصول زون‌بندي شهري، كمربند سبز جداكننده در قالب اصول باغ شهر، بلوك‌بندي منتظم شهري و استفاده از ميادين شهري به عنوان مفصل گاه شهري از جمله اقدامات اصلي شهرسازي استعماري در آبادان بوده است كه عمدتاً با هدف افزايش سطح كنترل و نظارت بر بخش‌هاي مختلف شهري اتخاذ شدند. همچنين اين پژوهش مشخص نمود كه شهر استعماري آبادان از يك طرف به مثابه شهري «پانوپتيك» (سراسرنما) و از طرف ديگر به مثابه‌ شهري دوگانه از نظر كالبدي، فضايياجتماعي، اقتصادي و زيرساختي قابل تفسير است.