معناشناسي «اختيار» و استناد آن به خداوند در عرفان اسلامي

The Semantics of Free Will and attributing it to God in Islamic Mysticism

اين نوشتار با روش «توصيفي- تحليلي» به معناشناسي «اختيار» و استناد آن به خداوند در عرفان اسلامي پرداخته است. عارفان مسلمان براي «اختيار» كاربردهاي گوناگوني بيان داشته اند. از بعضي از عبارات آنان چنين برمي آيد كه آنان اين اصطلاح را در خدا و انسان به نحو مشترك لفظي به كار برده اند. نگارنده با توجه به شواهد داخلي و برخي از عبارات ديگر عرفا، تلاش كرده است معاني متفاوت را به معناي واحد برگرداند و قدر جامع مفهومي ارائه دهد. همچنين از برخي عبارات آنان استفاده مي شود كه اختيار همراه با تحير و ترديد، بر حق تعالي قابل اطلاق نيست. اين نبشتار با توجه به برخي ديگر از عبارات آنان، سعي داشته است كه استناد اختيار همراه با ترديد را به خداوند متعال را با توجه به برخي از اعتبارات ديگر، مستدل سازد و تعارضات بدوي را از ميان عبارات آنان برطرف كند.

Using an analytical-descriptive approach, this paper seeks to analyze the meaning of free will and attributing it to God in Islamic mysticism. Muslim mystics have expressed various applications for "free will". Their passages imply that they have used this term both for God and man in homonym way. While considering the internal evidences and some other mystic's expressions, the author attempts to turn the different meanings into a single meaning and provide a comprehensive concept. Their passages also reveal that, "free will" with wonder and doubt cannot be applied to God. Focusing on their expressions, this paper seeks to justify the attribution of free will along with doubt to the Almighty God with regard to other validities, and resolve the primitive conflicts of their expressions.