پديد آورندگان :
عابدي، سمانه دانشگاه علامه طباطبائي - دانشكده اقتصاد - گروه اقتصاد انرژي، كشاورزي و محيط زيست، تهران , تهامي پور زرندي، مرتضي دانشگاه شهيد بهشتي تهران - دانشكده اقتصاد و علوم سياسي - گروه اقتصاد، تهران
كليدواژه :
ابزار اقتصادي , قوانين , مقررات , درياچه اروميه , مديريت يكپارچه تالاب و ايران
چكيده فارسي :
حقوق، قوانين و مقررات محيط زيستي از مهم‌ترين ابزار حفاظت و مديريت از منابع طبيعي به شمار مي آيد. در اين زمينه بايد به اين نكته توجه شود كه با اجراي قوانين محيط زيست، نمي توان انتظار حل تمام مشكلات و معضلات زيستي را داشت، چرا كه از يك طرف مؤلفه هاي ديگري مانند آگاه‌سازي مردم و نهادينه كردن اين مقوله در فرهنگ و رفتارهاي اجتماعي بسيار مهم و اثرگذار هست و از طرف ديگر قوانين زيست‌محيطي مصوب، به علت داشتن ابهام، عملكرد مطلوبي را در عرصه اجرا و پيامدهاي زيست‌محيطي به دنبال نداشته اند.
با اين‌حال، پيشگيري و ممانعت از آلودگي و تخريب محيط زيست و تنظيم روابط بين انسان و محيط زيست بدون وجود قواعد حقوقي الزام‌آور، ميسر و ممكن نخواهد بود. بر اين اساس برخي از قوانين و مقررات جاري با توجه به تغيير شرايط محيط زيست كشور و ارتقاء دانش بشر از ارزش ها و كاركردهاي منابع طبيعي، نيازمند بازنگري و اصلاح هستند. از طرفي، تالاب‌ها و درياچه هايي نظير درياچه اروميه از منابع طبيعي باارزشي هستند كه حفاظت از آنها براي كشوري با موقعيت آب و هوايي ايران ضروري است؛ به همين دليل نيازمند ابزارهاي سياستي متعددي هست. لذا در اين مطالعه ضمن تشريح تاريخي مواد و بندهاي قانوني زيست‌محيطي 50 ساله ايران در بازه زماني 1346-1396 كه به‌صورت مستقيم و غيرمستقيم در ارتباط با تالاب در قوانين و مقررات كشور آمده است، به بررسي جايگاه حمايت و مديريت آن در اسناد بالادستي پرداخته ميشود. همچنين آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل هاي مربوطه نيز موردبررسي قرار خواهد گرفت. علاوه بر آن با استفاده از نتايج مطالعات و تحليل هاي به‌عمل‌آمده از بررسي هاي انجام‌شده در زمينه قوانين موجود در حوزه اكوسيستم هاي طبيعي، به چالش هاي حقوقي، ساختاري، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي قوانين پيشروي حفاظت از تالاب‌ها ازجمله درياچه اروميه نيز پرداخته خواهد شد.
نتايج مطالعه حاكي از آن است كه قوانين و مقررات اگرچه نقش مهمي در حفاظت و مديريت منابع طبيعي را ايفا مي نمايند، اما به‌تنهايي از كارايي لازم برخوردار نمي باشند. لذا لازم است جهت دستيابي به اهداف قانون‌گذار، رويكردها و ابزار اقتصادي نيز كه مبتني بر انگيزه هاي بازار و مكانيسم قيمت است، به‌صورت هم‌زمان و مكمل با ابزارهاي قانوني كه از انعطاف‌پذيري كمتري برخوردار است، موردتوجه قرار گيرد. همچنين مفهوم استفاده معقول از تالاب‌ها و درياچه ها لازم است در سياستها و قوانين ملي مدنظر و مواد قانوني مغاير با استفاده معقول از آنها مورد اصلاح و بازنگري قرار گيرد.
علاوه بر آن، شرايط و ويژگي هاي بومي هر يك از تالاب‌ها و درياچه ها بايد در تدوين قوانين و ضوابط حفاظتي و مديريتي آنها، مدنظر قرارگرفته شود. بر اين اساس تنظيم رويكردها و استاندارهاي زيست‌محيطي منحصربه‌فرد براي مديريت و حفاظت، ميتواند نقش مؤثري را در بهبود عملكرد و كارايي قوانين و استانداردها در عرصه اجرا و همچنين پيشگيري از پيامدهاي زيست‌محيطي، ايفا نمايد.
چكيده لاتين :
Environmental rights, laws and regulations are among the most important tools for protecting and managing natural resources. In this context, it should be noted that by implementing environmental laws, it cannot expect to solve all the biological problems; because, other elements such as the awareness of the people and the institutionalization of this category in culture and social behaviors are very important and effective. On the other hand, environmental laws, due to ambiguity, have not had a satisfactory performance in the field of environmental impacts. However, preventing pollution and destroying the environment and regulating human-environmental relations without binding legal rules will not be possible. Accordingly, some current laws and regulations, due to changes in the environment of the country and the promotion of human knowledge of the values and functions of natural resources, need to be reviewed and reformed. Wetlands and lakes such as Lake Urmia are valuable natural resources that are essential for a country with a climate of Iran, which requires a variety of policy tools. Therefore, in this study, in addition to describe Iran’s 50 years old environmental legal clauses during 1986-2018, that are directly and indirectly related to the wetland in the laws and regulations of the country, the status of its support and management in upstream documents is also discussed. The regulations and related instructions will also be reviewed. In addition, using the results of studies and analyses carried out in the context of existing laws in the field of natural ecosystems, the legal, structural, social, economic and cultural challenges of the laws of conservation Wetlands including Lake Urmia will also is addressed. The results of this study indicate that although laws and regulations play an important role in the conservation and management of natural resources, they do not have the needed efficiency individually. Therefore, in order to achieve the goals of the legislator, it is necessary to consider the economic approaches and tools, based on market incentives and price mechanisms, simultaneously with the legal instruments with less flexibility. Also, the concept of reasonable use of wetlands and lakes needs to be revised in the national policies, laws and legal cases which are contrary to their reasonable use. Besides, the native conditions and characteristics of each wetland and lakes need to be considered in their developing protective and managerial rules and regulations. Accordingly, the setting of unique environmental approaches and standards for management and protection can play an effective role in improving the performance and efficiency of laws and standards in the field of implementation as well as in preventing environmental consequences.
