نقش علماي فريقين ايراني در گسترش معارف نهج البلاغه ( به ويژه « ابويوسف يعقوب بن احمد » )

The Role of Iranian Scholars - both Sunni and Shia - in Propagating the Teachings of Nahj al-Balagha (Especially Abu Yusuf Yaqub ibn Ahmad

نهج البلاغه به دليل ويژگي هاي منحصر به فردش، از آغاز تاليف، مورد توجه مسلمانان اعم از شيعه و سني در تمام ممالك اسلامي بوده است. ورود اين كتاب به ايران نيز قبل از هر سرزمين ديگري، در همان سال هاي آغازين پس از تاليفش صورت پذيرفته است. بر اساس شواهد و قرائن تاريخي با اطمينان خاطر مي توان ادعا نمود اولين كساني كه توجه ويژه به نهج البلاغه نموده و بر آن شروحي نوشتند، علماي شيعه ايراني بودند؛ زيرا هشت شرح اوليه آن در جهان شناخته شده، از سوي علماي شيعه ايراني نگاشته شده و اين افتخار تا حدود دو قرن در انحصار آنان بوده است. در اين ميان، نقش علماي خراساني، به ويژه نيشابوري به علت مركزيت و جامعيت علمي اش در قرن 4 و 5 هجري بسيار برجسته است. از شواهد موجود، مانند نسخه هاي بسيار قديمي و اجازات «نهج البلاغه» اين گونه استظهار مي شود كه ابو يوسف يعقوب بن احمد بن محمد قاري نيشابوري، دانشمند و اديب بزرگ نيشابوري، اولين كسي بود كه نهج البلاغه را به ايران آورد و با برگزاري مجلس درس به تعليم آن پرداخت. در حقيقت، با گسترش آن، سبب توجه ساير دانشمندان به اين كتاب گران قدر و شرح و ترجمه نويسي آن شده است.

Due to its unique characteristics, Nahj al-Balāgha has from the very beginning attracted the attention of many Muslims, both Shīʿa and Sunnī, from all Islamic countries. The entry of this book into Iran was also made prior to most other countries, in the early years after its publication. According to historical evidence, it can be safely asserted that the first people who paid special attention to Nahj al-Balāgha and wrote commentaries on it were the Shīʿa scholars of Iran, because the first eight commentaries on it in the known world were written by Iranian Shīʿa scholars and for nearly two centuries this honor was held by them alone. During this period, the role of the scholars of Khorāsān, and especially those from Nishāpūr, is very prominent due to its being a renowned center of learning in the 4th and 5th centuries A.H. From the available evidence, such as the very old manuscripts and the ‘permissions’ (ijāzāt) of the Nahj al-Balāgha, it is seen that Abū Yusuf Yaʿqūb ibn Aḥmad ibn Muḥammad Qārī Nishāpūrī, a great scholar and litterateur of Nishāpūr, was the first to bring the Nahj al-Balāgha to Iran and establish teaching sessions wherein it was taught. In fact, its dissemination [by him] led many other scholars to be attracted to this invaluable book and this in turn led to its [numerous] translations and commentaries.