بررسي قواعد تعامل آرمان‌گرايي و واقع‌گرايي در فقه سياسي امامين انقلاب

Investigating Interaction Rules of Idealism and Realism in the Political Jurisprudence of the Leaders of the Revolution

يكي از چالش‌هاي نظري ما در سياست‌ورزي، اين است كه در اتخاذ استراتژي‌ها، آيا بايد صرفاً به آرمان‌ها و اصول اخلاقيانديشيد، يا اين‌كه تنها به منافع ملي و آن‌چه «هست» توجه كرد؟ مقالةحاضرحاصليك پژوهشانديشه‌شناختياست كه در پرتو دو رويكرد نظري آرمان‌گرايي و واقع‌بيني، به بررسي قواعد پيوند اين دو مفهوم در نظام سياسي ايران و با توجه به انديشه سياسي امام خميني و آيت‌الله خامنه‌اي مي‌پردازد و با روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از داده‌هاي كتابخانه‌اي به اين پرسش پاسخ داده مي‌شود كه قواعدِ نظريِ پيوندِ آرمان‌ها و واقعيت‌ها در انديشه سياسي امامين انقلاب چيست؟ يافته پژوهش حاكي از آن است كه در گفتمان انقلاب اسلامي و منظومه فكري رهبران انقلاب، مؤلفه‌هاي آرماني و واقعي بر اساس قواعد فقهي شيعي از جمله اجتهاد، عقل، مصلحت، عنصر زمان و مكان، انتظام يافته و با كاربست مفاهيمي دوگانه چون آرمان ـ واقعيت، مصلحت ـ حقيقت و محافظه‌كاري ـ عقلانيت، پديدار شده است. از اين رهگذرمي‌توان گفت كه گفتمان سياسي انقلاب اسلامي و به‌تبع آن، فقه سياسي امام خميني6 و آيت‌الله خامنه‌ايK نه آرمان‌گرايي محض و نه واقع‌گرايي صرف؛ بلكه تلفيق اين دو، يعني آرمان‌گرايي واقع‌بينانه در حوزةسياست‌ورزي داخلي است.

A theoretical challenge in policy making is whether one should adhere to ethical rules and ideals or consider the status quo and stick to national interests while adopting a strategy. The current research is a reflective study in the light of theoretical approaches of idealism and realism which investigates the interaction rules of these two concepts in the views of political thoughts of Imam Khomeini and Imam Khamenei in the political system of Iran. Employing an analytical-descriptive method and collecting data through documentary research, the current study attempts to answer this question that what are the theoretical rules of binding idealism and realism in the political thoughts of the Imams of the revolution. The result indicates that in the discourse of Islamic revolution and the thought system of the leaders of the revolution, components of idealism and realism are organized on the bases of Shiite rules of jurisprudence including Ejtehad (religious authority), reason, advisability (interest), occasion and context which become manifest by applying binary concepts such as ideal-real, advisability-reality and rationality-conservativeness. It can be concluded that the political discourse of Islamic revolution and consequently, the political jurisprudence of Imam Khomeini and Imam Khamenei is neither mere idealism nor mere realism but a blending of both which is realist idealism in intra-national policy decision making.