تأثير ناامني بر روند حج‌گزاري خراسانيان از ابتداي قرن سوم تا ميانه قرن پنجم هجري

The Effect of Unsafety on Pilgrimage to Mecca by People from Khorasan from the Beginning of the Third Century to the Middle of the Fifth Century

در پي گسترش اسلام در ايران و توجه به حج به ‌عنوان يكي از مهم‌ترين آيين‌هاي ديني، اعزام كاروان‌هاي متعددي از سرزمين‌هاي شرق خلافت با عنوان ركب الخراسان به حرمين شريفين رواج يافت. اين سفر ديني كه در مسيري طولاني صورت مي‌گرفت، گاه به دليل مشكلات و خطرات مسير متوقف مي‌ماند. پس از افول دستگاه خلافت عباسي (132-656 ﻫ.ق.) و تجزيه سرزمين‌هاي زير سلطه ايشان و افزايش درگيري‌هاي داخلي و خارجي سلسله‌هاي ايراني بر سر تصاحب تاج ‌و تخت و توسعه قلمرو، دوره‌اي طولاني از ناامني‌هاي مقطعي در مسيرهاي منتهي به عراق و حجاز ايجاد شد كه در نتيجه آن، نه ‌تنها امكان فعاليت‌هاي عمراني و خدمات بهتر براي قافله‌ها ميسر نگرديد، بلكه با افزايش درگيري‌هاي فرقه‌اي، ظهور گروه‌هاي تندرو و رواج راهزني قبايل عرب، قافله‌هاي حج در برخي دوره‌ها از سفر بازماندند. پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي و با تكيه ‌بر منابع كتاب‌خانه‌اي در پي مطالعه تأثير ناامني به‌عنوان متغيري مستقل بر روند حج‌گزاري خراسانيان در ابتداي قرن سوم تا ميانه قرن پنجم هجري است.

Following the propagation of Islam in Iran and considering hadj being considered as the most important religious traditions, the dispatching of numerous caravans from the eastern lands of caliphates as the Rakab ol- Khorasan towards holy shrines got prevalent. This religious trip stopped at times due to the difficulties and hazards of long pathway. After the collapse of Abbasid caliphate (132-656 A. H) and the division of the lands under their domination as well as the increase of the internal and external disputes among the Iranian dynasties in order to achieve authority and to develop territory led to long lasting unsafety on the ways towards Hejaz and Iraq so that, the possibility of constructive activities and better services in favor of caravans was not possible. Moreover, the increase of disputes among the sects, the advent of radical groups and the prevalence of rubbery among Arab tribes led to the occasional stoppage of hadj caravans. Following the descriptive- analytical and the library research method, the present research is to consider the effect of unsafety as an independent variable on the trend of pilgrimage to Mecca by the people from Khorasan from the beginning of the third century to the middle of the fifth century.