حِمي؛ قانون محيط زيستي دولت نبوي و سير تحول آن تا پايان خلافت عثمان

Hema, An Environmental Law in the Prophetic Government and the Process of its Development up to the End of Ottoman Caliphate

روند فزاينده نابودي محيط زيست سبب شد جوامع انساني به ويژه دولت‌ها در پژوهش‌ها و مطالعات نظري و ميداني خود به آن بپردازند و مطالعات حفظ محيط زيست افزايش يابند. مقاله حاضر در تلاش است با تمركز بر سياست‌گذاري‌ محيط زيستي نخستين دولت‌هاي اسلامي به اين پرسش پاسخ دهد كه آن‌ها چه قوانيني را در ارتباط با محيط زيست به وجود آوردند؟ اين پژوهش با رويكردي توصيفي و تكيه بر منابع دست اول تاريخي سعي مي‌كند با روش بررسي تاريخي داده­ها، تحليل‌هايي نو در اين زمينه ارائه كند و بر اين مدعا است كه دولت­هاي صدر اسلام از دولت نبوي تا پايان خلافت عثمان با تمركز بر قانون قرق و حِمي، گام­هايي در راستاي حفظ محيط زيست برداشتند، اما اين قانون در گفتمان حفاظت و حمايت از طبيعت، عملكردي مداوم نداشته است. بر اين اساس، پيامبر(ص)با دگرگون ساختن تعريف حمي كه در دوران جاهليت به وسيله شيوخ قبايل براي بهره برداري شخصي استفاده مي­شد، قانوني وضع كردند كه براي حفظ محيط زيست كاربرد داشت. اجراي اين قانون از سوي دولت‌هاي بعدي پي‌گيري شد، اما تفاوت نوع نگاه خلفا با نگاه پيامبر(ص)به پديده‌هاي مختلف و به طور خاص محيط زيست و قوانين مرتبط با آن، تحولي در قانون حمي پديد آورد كه ديگر در راستاي حفظ محيط ­زيست كاربردي نداشت.

The increasing trend of the annihilation of environment led to its investigation in the researches as well as the theoretical and field studies by the human communities particularly the governments and the increase of studies on the preservation of environment consequently. Considering the primary environmental policy making of the Islamic governments, the present article is to answer the question related to the kinds of regulations developed in regard with the environment. Taking advantage of the descriptive approach and the primary historical sources, this research is to historically investigate the data in order to present new analyses in this regard. According to the articles, the governments of early Islam from the Prophetic government up to the end of Ottoman caliphate took step towards preserving the environment focusing on Hema law while it was not of constantly applied in the discourse of preserving and supporting the nature. Hence, Prophet Mohammad (PBUH) developed a law applicable in favor of the preservation of environment by changing the definition of Hema which was the preferred by sheikhs of tribes in the age of ignorance. The administration of this law was pursued by the late governments but the difference in the view of Prophet and caliphs towards various phenomena particularly the environment and its related issues led to the adjustment of Hema which was not in line with the preservation of environment.