تأملي در امكان يا امتناع «هنر ارزشي»

بحث از هنر ارزشي و غير ارزشي، مقوله‌اي پردامنه و ديرپا در فلسفه هنر، مطالعات فرهنگي و علم الاجتماع است و ناخواسته صحبت از نسبت فرم و معنا، چيستي امر زيبا و زيباشناسي هنر، نسبت هنر، ايدئولوژي و دين را به ميان مي‌كشد. ظهور ايده «هنر براي هنر» در قرن نوزدهم كه ريشه در زيبايي‌شناسي كانت داشت، آغاز مواجهه‌اي‌ نو با «هنر متعهد به ارزش» يا «هنر ارزشي» بود و اساس سنت هنري گذشتگان را به نقد مي‌كشيد. در اين مقاله پس از تعريف و تدقيق مفاهيم اوليه و بررسي پيشينه تاريخي مسئله‌، به زمينه‌هاي معرفتي و غير معرفتي شكل‌گيري ايده «هنر براي هنر» اشاره كرده و امكان و بايستگي تعهد يا عدم تعهد هنر به ارزش را در سه ساحت تحققي و تاريخي، نظري و فلسفي، و مطالعه‌ ذيل گفتمان ديني مورد بررسي قرار داده‌ايم. در نتيجه با ارائه‌ ادله و بررسي مدعيات مشخص شد كه نه‌تنها وجود هنر ارزشي به لحاظ امكان و تحقق غيرقابل انكار است و در گفتمان ديني نيز تنها اين سنخ از آفرينش هنر به رسميت شناخته شده‌است، بلكه خلق اثري كه تماماً ملتزم به ايده هنر براي هنر باشد، ممكن نيست و هنر ناگزير از تعلق به ارزش به معناي جامعه‌شناختي آن است. در بخش پاياني مقاله نيز پس از اثبات امكان هنر ارزشي، نظر دين در باب ارزشمندي ذاتي هنر بازگويي شده است.