تحليلي بر تنگناها و راهبردهاي توسعۀ كالبدي و فيزيكي سكونتگاههاي غيررسمي. نمونۀ موردي: محله‌هاي حاشيه‌اي و پيراموني‌ بابل

وجود امكانات و زيرساخت‌هاي مختلف در شهرها موجب شده تا بسياري از روستاييان محل زندگي خود را ترك كرده و به شهرها مهاجرت كنند. اين درحالي است كه گراني قيمت زمين و مسكن مهاجران تازه‌وارد را مجبور مي‌كند تا به دور از چشم مسئولان و بدون اخذ مجوز از دستگاه‌هاي متولي به ساخت سرپناه در حاشيه شهرها اقدام كنند كه به تبع آن مشكلات زيادي را براي مسئولان در زمينه خدمات‌رساني و همچنين براي حاشيه‌نشينان به وجود مي‌آورد. از اين‌رو اين پژوهش سعي دارد تا ضمن بررسي چالش‌هاي توسعه‌ در ناحيه مورد مطالعه، راهبردهاي كليدي را در راستاي توسعۀ مساكن غيررسمي ارائه نمايد. به منظور دستيابي به اين هدف از روش تحقيق توصيفي و تحليلي و ميداني استفاده شده و اطلاعات مورد نياز به دو صورت اسنادي و پرسش‌نامه گردآوري شده است. جامعۀ آماري پژوهش، ساكنان چهار محلۀ، موزيرج، كتي شرقي و غربي، باغ‌آباديان و سادات‌محله هستند كه بر اساس فرمول كوكران 310 خانوار از بين آنان به عنوان جامعۀ نمونه انتخاب شدند. سپس با توجه به تعداد خانوارها در هر يك از چهار محله‌، پرسش‌نامه‌ها با روش تصادفي ساده/ سيستماتيك توزيع گرديد. نتايج حاصل از آزمون فرضيه‌ها نشان داد كه بين ميزان مشاركت شهروندان در سكونتگاههاي غيررسمي با ميزان توسعه‌يافتگي در محله‌هاي مختلف تفاوت معناداري تا سطح اطمينان 99 درصد وجود دارد. يعني هر چقدر مشاركت حاشيه‌نشينان در زمينه‌هاي مختلف عمراني و خدماتي بيشتر باشد، به همان نسبت از مسائل و مشكلات محلات كاسته‌شده و محلات توسعه‌يافته‌تر هستند. همچنين نتايج تحقيق در مورد رابطه بين چالش‌هاي اقتصادي و اجتماعي با توسعه‌نيافتگي محلات حاكي از آن است كه عدم سرمايه‌گذاري سرمايه‌گذاران به عنوان مهم‌ترين چالش اقتصادي و همچنين عدم دسترسي به امكانات تفريحي، ورزشي و علمي به عنوان مهم‌ترين چالش اجتماعي پيش‌روي حاشيه‌نشينان مطرح شده است. مهم‌ترين چالش اكولوژيكي و كالبدي محله‌هاي مورد مطالعه، وضعيت و كيفيت بد معابر چه به لحاظ عرض كوچه‌ها و چه به لحاظ بهداشتي با عنايت به فقدان زيرساخت‌هاي دفع و كنترل سيلاب (سيستم اگو) است. به‌نحوي‌كه نتايج حاصل از تحليل‌هاي همبستگي تا سطح اطمينان 99 درصد رابطۀ معناداري را تبيين مي‌نمايند. نتايج حاصل از آزمون رگرسيون خطي چندگانه نيز براي تبيين ميزان چالش‌ها پيش‌روي توسعه‌يافتگي نشان مي‌دهد كه مؤلفه‌هاي بررسي‌شده تا حد قابل قبول و معناداري وابسته به متغيرهايي هستند كه مورد بررسي قرار گرفتند. ضريب تعيين محاسبه شده در معادلۀ رگرسيوني حاكي از آن است كه تنگناهاي متعدد پيش‌روي توسعه‌يافتگي قريب به 75 درصد وابسته به متغيرهاي مورد بررسي است و حدود 25 درصد وابسته به متغيرهاي ديگر است كه در اين پژوهش مورد شناسايي قرار نگرفتند. شايان ذكر است كه عدم توسعۀ نواحي پيرامون شهر كه عمدتاً محل اسكان مهاجران روستايي هستند را بايد در پايين بودن درآمد حاشيه‌نشينان، وجود بافت‌هاي آشفتۀ كه به‌تدريج شكل‌گرفته و يا روستاهاي الحاقي به شهر و هزينه‌بر بودن عمران و آباداني مناطق حاشيه‌اي جستجو نمود.