رابطۀ زبان تفسير و تجربه عرفاني در انديشۀ ابن‌عربي و د.ت سوزوكي

زبان، كاربرد و محدوديت‌هاي آن در خلال مباحث عرفاني، همواره يكي از پيچيده‌ترين موضوعات بوده است. زبان عرفاني كه ريشه در تجربۀ دروني عارف دارد، براي بازگويي تجربه‌اي عرفاني، بر بستري از واژگانِ از پيش موجود با معانيِ نويافته و نيز بر نماد‌ها و استعاره‌ها قرار گرفته است. مجموعۀ درهم تنيدۀ واژگان و نمادها كه بر شالودۀ تجربۀ دروني عارف استوار شده، زبان عرفاني را قوام بخشيده است. عرفا از يك سو و فيلسوفان عرفان از سوي ديگر، از جمله كساني بوده‌اند كه به‌طور جدّي به اين مسئله پرداخته‌اند. پيچيدگي‌هاي زبان در عرفان اسلامي، به خوبي خود را در آثار ابن‌عربي، به‌ويژه در تفاسير او از آيات قرآن نشان مي‌دهد. ابن‌عربي آيات را بر اساس ديدگاهي كاملاً متفاوت با معناي ظاهري تأويل مي‌كند و حتّي تفاسير كاملاً متناقضي با ظاهر آيات به دست مي‌دهد. از سوي ديگر، در آيين ذن، با تناقض‌هاي بسياري در گفته‌ها و حكايات ديني روبه‌رو هستيم. سوزوكي، متفكر بزرگ و معاصر آيين ذن، اين تناقض‌ها را طبيعي و بدون ايراد مي‌بيند. در اين تحقيق، به بررسي جايگاه زبان و كاركردهاي آن در عرفان ابن‌عربي و آيين ذن مي‌پردازيم و به روشي توصيفي-مقايسه‌اي نشان مي‌دهيم ابن‌عربي، به نمايندگي از عرفان اسلامي و سوزوكي، به نمايندگي آيين ذن، چه عقيده‌اي دربارۀ اين موضوع زبان دارند. هدف از اين پژوهش، ايجاد چشم‌انداز‌هاي تازه در بررسي‌هاي تطبيقي‌ عرفان است. يافته‌هاي اين پژوهش را مي‌توان چنين بيان كرد كه ابن عربي و سوزوكي، زبان را براي انتقال تجارب عرفاني ناكارآمد مي‌دانند؛ امّا رويكرد‌هايي كه هركدام از اين دو متفكّر براي استفاده از زبان در انتقال تجارب عرفاني به كار مي‌گيرند، با يكديگر متفاوت است.