عدم حجيت اصل مثبت و بررسي تطبيقي ماده 874 قانون مدني *

در ماده 874 قانون مدني قانونگذاربا تمسك به استصحاب مي‌گويد: آنكه تاريخ فوتش مجهول است از ديگرى ارث مي‌برد. ديدگاه فقها و اصولييون در مورد اين مسئله متفاوت است و برخي اين ماده را خلاف نظر مشهور دانستهاند. اما حقيقتاً اين ماده نه تنها مخالف با نظرمشهور نيست بلكه مطابق موازين فقهي و اصولي مي‌باشد. چنانچه استصحاب را از اصول عمليه بدانيم طبق مبناي شيخ انصاري، مرحوم آخوند، علامه حائري و اكثر اصولييون كه قائل به عدم حجيت مثبتات اصول عمليه مي‌باشند ماده 874 قانون مدني خارج از مدلول عدم حجيت اصل مثبت مي‌باشد. مضافاً بر اينكه قاعده مذكور استثنائاتي دارد كه طبق آن، دليل حجيت اصل شامل اين نوع لوازم مي‌شود و ماده 874 منطبق بر بعضي از اين استثنائات است. اما چنانچه بر مبناي نظر متقدمين استصحاب را اماره ظنيه عقليه بدانيم مشهور بين علما آن است كه لوازم امارات حجت است و در نتيجه تمسك به استصحاب و اصل مثبت در ماده 874 قانون مدني بلامعارض مي‌باشد. برخي فقها مانند حضرت امام) كه ديدگاهشان مبتني برعدم توجه به دقت‌هاي عقلي در احكام شرعي است، با قطع نظر از اينكه استصحاب اماره باشد يا نه به اصل تأخر حادث استناد كردهاند كه طبق اين مبنا نيز ماده 874 مطابق موازين فقهي خواهد بود.

No abstract