عنوان مقاله :
ملاحظاتي نظري در باب جامعه‌شناسي نهاد مسجد؛ ضرورت كاربست الگوي اسلامي ـ ايراني پيشرفت براي فهم نهاد مسجد در جامعه ايران
پديد آورندگان :
صادقي، سهيلا دانشگاه تهران - دانشكده علوم اجتماعي - گروه جامعه شناسي، تهران، ايران , دريس، پويا دانشگاه تهران - دانشكده علوم اجتماعي - گروه جامعه شناسي، تهران، ايران
كليدواژه :
مسجد , الگوي اسلامي ـ ايراني پيشرفت , جامعه ايران
چكيده فارسي :
اين مقاله با برجسته‌ساختن اهميت تاريخي نهاد مسجد در فضاي عمومي جامعه ايران و با تأكيد بر نقش مهم اين نهاد در تحولات سياسي منجر‌شونده به انقلاب سال 1357، ادعا مي‌كند كه در زمينه مطالعات جامعه‌شناختي نهاد مسجد، خلاء جدي وجود دارد. بر همين اساس، پرسش اصلي مقاله چنين است: چارچوب نظري مناسب براي مطالعه و تحليل نهاد مسجد به‌طور خاص، و فضاي عمومي جامعه ايران به‌طورعام، كدام است؟ در ادامه، مقاله با مروري بر ادبيات تحقيقاتي انگليسي‌زبان درباره نقش نهاد مسجد در انقلاب ايران، نشان مي‌دهد كه پيش‌فرض‌هاي اين مطالعات درباره نهاد‌هاي مذهبي جامعه ايران، متأثر از نظريه‌هاي غالب توسعه غربي و به‌ويژه، چارچوب‌هاي نظري «مدرنيزاسيون» و «ايدئولوژيك» هستند. سپس، مقاله با واكاوي نسبت ميان نظريه اجتماعي و نظريه توسعه، بحث مي‌كند كه ميراث گفتمان «استعمار»، نه تنها به جريان اصلي نظريه اجتماعي شكل بخشيده است، بلكه بر نظريه‌هاي توسعه نيز سايه مي‌افكند و آن‌ها را از فهمِ انضمامي ـ تاريخيِ جوامعي كه در تكاپوي ِتوسعه غيرغربي هستند، باز مي‌دارد. اين مقاله، استدلال مي‌كند كه هرگونه تلاش براي خروج از ناكارآمديِ نظريه‌هاي توسعه رايج در فهم تحولاتِ فضاي عمومي جوامع مسلمان و دست‌يابي به الگويي اسلامي ـ ايراني براي پيشرفت، نيازمند: الف) شناخت نظريه‌هاي توسعه غربي و برقراري گفت‌وگويي انتقادي با آن‌ها؛ ب) تمركز بر نهادها و ظرفيت‌هاي مذهبي، فرهنگي و اجتماعيِ بومي است. مقاله پس از برشمردن برخي ويژگي‌هاي نظريِ الگوي اسلامي ـ ايراني پيشرفت، پيشنهاد مي‌كند كه در چارچوب مفهومي چنين الگوي جايگزيني، پيش‌فرض‌هاي رايج درباره نهاد مسجد در ايران كه متأثر از گفتمان‌هاي مسلط توسعه غربي هستند، مي‌توانند اصلاح گردند و از اين رهگذر، به ما در مطالعه جامعه‌شناختيِ انضمامي ـ تاريخي اين نهاد ياري رسانند.
چكيده لاتين :
No abstract
عنوان نشريه :
مطالعات فرهنگي اجتماعي حوزه
