رهيافتي معناشناسانه به مسائل نوپديد فرهنگي از منظر قرآن

فهم دقيق و روشمند معاني و متن قرآن، دغدغه­­ اصلي در حوزه مطالعات قرآني است و موجب پيدايش دانش‌هاي متعدد و رشد آنها شده است؛ اما با توجه به دقت متن و زبان قرآن و وجود مسائل نوپديد فرهنگي نظير مصرف، اين سؤال مطرح مي‌شود كه براي فهمي جديد و پاسخي متناسب با اقتضائات زمان و مكان، چه روشي درست است؟ و كاربست كدام­يك از شيوه­هاي جديد پژوهش، در توسعه نظام­مند روش­هاي متداول تفسيري راهگشاست؟ اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي و استفاده از شيوه معناشناسي و كاربست آن به­صورت نظام­مند، رهيافتي در توسعه مطالعات قرآن مبتني بر پاسخ­گويي به مسئله مصرف ارائه كرده است. مصرفي كه در گذشته عامل رفع نياز بود، متأثر از مدرنيته، از مصرف معنا به مصرف شيء (مبتني بر قوانين طبيعي و علوم اقتصادي) و در ادامه، به مصرف مصرف يا همان مصرف نشانه تبديل شد. پژوهش حاضر با رويكرد معناشناسي، به اين نتيجه دست يافته است كه ميدان معنايي كلان تزكيه در قرآن، همه فرايند مصرف ممدوح، شامل معناي محوري، شيوه، حد، منشأ، قوانين و احكام را در درون خود جاي داده است و قرآن با فرايند زكات، مصرف را معنا كرده است؛ فرايندي كه مي­توان از آن با عنوان «مصرف متزاكيانه» ياد كرد. مصرف متزاكيانه مبتني بر نياز است، نه تمايز؛ و با قوانيني چون زكات، صدقه و انفاق در پي ايجاد اعتدال و تعديل غريزه زياده‌خواهي و همچنين كم­ كردن شكاف ميان فقير و غني است؛ هدف آن رشد و حفظ پارسايي، و سرانجامش دستيابي به حيات طيبه است و نقطه مقابل آن، اسراف و اتراف (رفاه ­زدگي) است.

No abstract