بازخواني انتقادي شروح آثار خاقاني و نظامي با تكيه بر برخي از اصطلاحات بازي‏هاي نرد و شطرنج

متون برجستۀ نظم و نثر كهن فارسيْ بخشي از ميراث فرهنگي ايران را تشكيل مي‏‏دهد. آشنايي با جنبه‏هاي مختلف اين بخش از ميراث فرهنگي، در گرو دسترسي به اَشكال و شرح‏هاي معتبر و بدون تحريف و يا كم‏تحريف آن متون است؛ در مقابل، مراجعه به نسخه‏ها و شرح‏هاي نامعتبري از اين آثار، به فاصله‏گيري از شكل اصيل آنها و ‏بيگانگي با مظاهري از ميراث فرهنگي خواهد انجاميد. آثار خاقاني و نظامي از جملۀ اين متون است كه پژوهشگران مختلفي كوشيده‏اند گامي براي گشودن گره‏هاي لفظي و معنايي و... آنها بردارند كه گاهي موفق بوده و گاهي به خطا رفته‏اند. در اين پژوهش با بهره‏گيري از روش توصيفي ـ تحليلي مبتني بر استقراء، به خوانش انتقادي برخي از شروح اشعار خاقاني و نظامي با محوريّت اصطلاحات بازي‏هاي شطرنج و نرد و متعلّقات آن پرداخته مي‏شود؛ همچنين از مطالب بحث‏شده، شرح مقرون به صواب ارائه ‏خواهد شد. دستاوردهاي پژوهش نشان مي‏دهد كه برخي از شارحان در رويارويي با تركيبات و اصطلاحات اين دو بازي، يا چشم‏بسته گذشته‏اند و يا متوجه اصل مسئله نشده و درنهايت برداشت‏هاي غيرموجّهي ‏داشته‏اند. نگرش نويسندگان، بازخواني انتقادي اين شروح است؛ به همين سبب از نشان‏دادن وجوه نامتناسب و توجيه‏ناپذيرِ برداشت‏هاي صورت‏گرفته در ‏اين شرح‏ها ناگزير بوده‏ايم.