نسخه‌اي تازه از مثنوي «محب و محبوب» و اهميت آن در تصحيح دوبارۀ منظومه

مثنوي «محب و محبوب» منظومه‌اي است كه شاعري به نام اختيار در سال 830 قمري آن را در نوع ادبي ده‌نامه به نظم درآورده است. اين منظومه به ماجراي عشق شاهزاده‌اي به نام محب مي‌پردازد كه در خواب، دختري زيبارو به نام محبوب را مي‌بيند و شيفتۀ او مي‌شود. شاعر در قالب روايتي منسجم و با بياني هنرمندانه، از عشق آتشين محب به محبوب به‌ويژه در قالب نامه‌هاي عاشقانه سخن مي‌گويد. اين نوع ادبي در تاريخ ادب فارسي با ساختاري مشخص رواج داشت؛ اما ده‌نامۀ اختيار ساختاري نسبتاً متفاوت دارد و نيز طولاني‌تر از ده‌نامه يا حتي سي‌نامه‌هاي ديگر است. اين مثنوي براساس يك نسخۀ ناقص كه در كتابخانۀ توبينگن برلين نگهداري مي‌شود، پيشتر چاپ شده است؛ اما يك نسخۀ ديگر از اين منظومه در كتابخانۀ عاطف‌افندي (تركيه) نگهداري مي‌شود كه هم كامل است و هم صحّت بيشتري دارد. نگارندگان در اين مقاله ضمن معرفي نسخۀ عاطف‌افندي و مقايسۀ ضبط‌هاي نسخۀ يادشده با نسخۀ چاپ‌شده (و نيز نسخۀ اساس مصحّح) و ذكر ضبط‌هاي برتر نسخة عاطف‌افندي، ابيات تازۀ مندرج در آن را نقل كرده‌اند. با مقايسۀ دو نسخه مشخص مي‌شود كه براي تصحيح اين منظومه، حتماً مي‌بايست از نسخۀ عاطف‌افندي استفاده مي‌شد؛ اما با اينكه اين دست‌نويس پيشتر در فهرست كتابخانۀ مذكور معرفي شده، در دسترس مصحّح نبوده و ازاين‌رو منظومه ناقص چاپ شده است.