ساحت‌هاي بيداري در حكايت‌هاي عرفاني تذكرة‌الاولياء

در تذكرة‌الاولياء حكايت‌ها و داستان‌هايي دربارۀ تغيّر احوال و توبه ديده مي‌شود كه نشان مي‌دهد عارف در اثر بيداري از گناه و معصيت توبه مي‌كند و به طاعت روي مي‌آورد. اين مسئله در مراحل مختلف سلوك نيز ديده مي‌شود. عارف در منازل مختلف سلوك در اثر بيداري از طاعات، مقامات، احوال و حتي از هستي خود نيز توبه مي‌كند. اين امر موجب شكل‌گيري گونۀ وسيعي از ساحت‌هاي بيداري در اين اثر برجستۀ عرفاني شده است؛ ازسوي ديگر براساس آرا و نظريات اهل معرفت، تحقق ساحت‌هاي بيداري در هر منزل، به منزل پيشين بستگي دارد؛ ازاين‌رو مسئلۀ بيداري و چگونگي تحقق آن در پژوهش‌هاي عرفاني اهميت بسياري مي‌يابد. اين مقاله با روش كتابخانه‌اي و اسنادي و با بهره‌گيري از نظريات عارفان قرن دوم تا هفتم هجري ماهيت بيداري، مراتب و استمرار آن را در كتاب تذكرة‌الاولياء تبيين مي‌كند. درنهايت، اين يافتۀ تازه در پژوهش‌هاي عرفاني به دست مي‌آيد كه بيداري و انتباه در حكايت‌هاي تذكرة‌الاولياء محدود به آغاز سلوك عرفاني نيست و در همۀ مراحل و منازل سلوك ديده مي‌شود؛ همچنين ساحت‌هاي مختلفي است كه هر ساحت، ويژگي‌ها و آثار متفاوتي در سير و سلوك دارد و بدون شناخت اين ساحت‌ها، تحليل و تبيين جايگاه منازل سلوك ممكن نيست.