بررسي فيتوشيميايي اسانس گياه Prangos ferulacea Lindl. در رويشگاه‌هاي مختلف شهرستان دلفان

ﺟﺎﺷﯿﺮ (.Prangos ferulacea Lindl) ﮔﯿﺎﻫﯽ داروﯾﯽ ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻪ و ﻣﻌﻄﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﯿﺮه ﭼﺘﺮﯾﺎن اﺳﺖ. ﺳﺮﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ و ﮔﻠﺪار ﮔﯿﺎه در اواﺳﻂ ﺧﺮدادﻣﺎه 1394 از ﺳﻪ روﯾﺸﮕﺎه ﺣﺮﻧﺎ، دروزﻧﺎب و ﺳﻤﺴﺎﻧﻪ ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع 2450، 2200 و 2150 ﻣﺘﺮ واﻗﻊ در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دﻟﻔﺎن ﺟﻤﻊآوري ﮔﺮدﯾﺪ . اﺳﺎﻧﺲﮔﯿﺮي ﺑﺎ روش ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺑﺎ آب ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. اﺟﺰاي اﺳﺎﻧﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﮐﺮوﻣﺎﺗﻮﮔﺮاﻓﯽ ﮔﺎزي (GC) و ﮐﺮوﻣﺎﺗﻮﮔﺮاﻓﯽ ﮔﺎزي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻃﯿﻒﺳﻨﺞ ﺟﺮﻣﯽ (GC/MS) ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪﻧﺪ. از آزﻣﻮن ﺗﺠﺰﯾﻪ وارﯾﺎﻧﺲ و ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﭘﯿﺮﺳﻮن ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺧﺎك روﯾﺸﮕﺎهﻫـﺎ و ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎي ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ اﺳﺎﻧﺲ اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺤﻮه ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎي ﺧﺎك و اﺳﺎﻧﺲ ﺣﺎﺻـﻠﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾـﺪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺎﻧﺲ از ﺳﻪ روﯾﺸﮕﺎه ﺣﺮﻧﺎ، دروزﻧﺎب و ﺳﻤﺴﺎﻧﻪ ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ 0/2، 0/2 و 0/3 درﺻﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ. ﭼﻬﺎر ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ آﻟﻔﺎ-ﭘﯿﻨﻦ (1/41، 1/47 و 56/89 درﺻﺪ؛ ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺳﻪ روﯾﺸﮕﺎه ﺣﺮﻧﺎ، دروزﻧـﺎب و ﺳﻤﺴـﺎﻧﻪ) ، اﮐﺴـﺎﯾﺪ ﮐﺮﯾﻮﻓﯿﻠﻦ (23/79، 16/25 و 9/10 درﺻﺪ)، ﺗﺮاﻧﺲ ﮐﺎرﯾﻮﻓﯿﻠﻦ (14/78، 15/33 و 1/54 درﺻـﺪ) و آﻟﻔـﺎ-ﻓﻨﯿـﻞ (13/20، 13/21 و 0/22 درﺻﺪ) از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻏﺎﻟﺐ و ﻣﺸﺘﺮك در ﻫﺮ ﺳﻪ روﯾﺸﮕﺎه ﺑﻮدﻧﺪ. آﻧـﺎﻟﯿﺰ ﺗﺠﺰﯾـﻪ وارﯾـﺎﻧﺲ ﻧﺸـﺎن داد در روﯾﺸـﮕﺎه ﺳﻤﺴﺎﻧﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺘﺮوژن، اﺳﯿﺪﯾﺘﻪ و ﻣﺎده آﻟﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ روﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ روﯾﺸﮕﺎه ارﺗﻔﺎع ﮐﻤﺘـﺮي ( 2150 ﻣﺘﺮ) ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو روﯾﺸﮕﺎه دﯾﮕﺮ دارد ﮐﻪ داراي اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﯽدار ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ (0/01 P). ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﭘﯿﺮﺳﻮن ﻧﺸـﺎن داد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﮐﺜﺮ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ اداﻓﯿﮑﯽ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻌﻨﯽداري وﺟﻮد دارد، ﺑﻪ ﻃﻮريﮐﻪ آﻟﻔﺎ-ﭘﯿﻨﻦ ﺑﺎ ﻧﯿﺘﺮوژن، اﺳﯿﺪﯾﺘﻪ و ﻣـﺎد ه آﻟـﯽ داراي ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻌﻨﯽدار و ﻣﺜﺒﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﻧﺲ اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ و ﺗﻨﻮع ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻣﻮﺟﻮد در اﺳﺎﻧﺲ ﮔﯿﺎه ﺟﺎﺷﯿﺮ و اﺛﺮﮔﺬاري ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎي روﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ اﺳﺎﻧﺲ ﺣﺎﺻﻠﻪ از اﯾﻦ ﮔﯿﺎه، ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ ﮔـﺎﻣﯽ ﻣـﺆﺛﺮ در ﺟﻬﺖ ﺗﺮوﯾﺞ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺸﺖ، اﻫﻠﯽ ﮐﺮدن و ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺑﻮده و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد.