تسنن و تشيع سده نهم هجري در كتاب هفتاد و سه ملت

Sunni and Shiite of the Ninth LunarCentury in The Seventy-three Nations Book

كتاب هفتاد و سه ملت توسط مولفي ناشناس در سده نهم هجري به نگارش درآمده است. اثر مزبور در روزگاري به رشته تحرير درآمد كه طي آن فصل مهمي از سير تحولات فكري و مذهبي جهان اسلام به ويژه در شرق جهان اسلامي در قالب تعامل ظريف ميان تسنن، تشيع و تصوف اسلامي در جريان بود. پرسش اصلي اين پژوهش آن است كه كتاب مزبور چه تصويري از گفتمان مذهبي سده نهم هجري ارائه مي دهد؟ اين پژوهش با بررسي محتوايي اين كتاب مختصر اما پربار نشان مي دهد كه مولف كتاب در قالب وصف ملل و نحل رايج در ايران و جهان اسلامي، دريافتي از ديانت اسلام را تداعي مي كند كه بيش از هر چيز بيانگر تسنن صوفي مشرب رايج در سده هاي هشتم و نهم هجري ايران است. از اين رو اين كتاب ضمن پافشاري بر مذهب اهل سنت و جماعت و مذمت اشكال گوناگون الحاد و زندقه، به بازتاب بينش عارفانه و اظهار محبت به اهل بيت: و برخي گرايش هاي تلويحي به تسنن متشيع مي پردازد.

The Book of Seventy-Three Nations was written by an anonymous author in the ninth lunar century. This work was written in a period of time when an important beginning in the intellectual and religious developments of the Islamic world, particularly in the East of the Islamic world occurred in the form of intricate interaction between Sunni, Shiite and Islamic Sufism. The main question of this study is what picture does the book show of religious discourse in the ninth lunar century? Having done a content analysis of this succinct and concise book in the form of describing prevailing Islamic and Iranian nations and ideological sects, the author of this paper has mentioned that this book evokes an image of religiousness from Islam which is demonstrating a prevailing Sufist-tempered Sunnism in the eighth and ninth centuries in Iran. Thus, while insisting on Sunni and Jama'h sect and reprehending any kind of heresy, this book has reflected the mystic insights and expressing affection to Ahlulbayt and some implicit tendencies of Shiitized Tasanun.