تأثير مداخلات انساني در حريم و بستر رودخانۀ فاروب رومان و ويژگي‌هاي سيل آن

با توجه به موقعيت كشور ايران كه در منطقۀ خشك و نيمه‌‏خشك قرار گرفته است و همچنين، خسار‌ت‌هاي سيلاب‏ها در سال‏هاي اخير، مطالعات مديريت سيلاب اهميت زيادي دارد. آثار تخريبي و مداخلات گستردۀ انسان در حريم و بستر رودخانه‌ها به صورت‏هاي مختلف رخ داده است. بنابراين، شبيه‏سازي رفتار هيدروليكي رودخانه‏ها، براي پيش‏بيني خسارت‏هاي ناشي از سيلاب، كنترل و مهار سيلاب، ساماندهي رودخانه‏ها و ساير مطالعات ضرورت دارد. در تحقيق حاضر به مدل‏سازي بازه‏اي به طول 7 كيلومتر از رودخانۀ فاروب رومان نيشابور پرداخته شده است. مدل‏سازي براي دورۀ ‏بازگشت‏هاي 2 تا 100 سال در دو حالت وجود داشتن و نداشتن ساخت‌وساز در مسير رودخانه با استفاده از نرم‏افزارهاي Arc GIS و HECRAS انجام گرفت و تأثير سازه‏ها بر ميزان تغيير عمق و پهناي سيلاب بررسي شد. همچنين، حساسيت پارامترهاي هيدروليكي مختلف بر دبي سيلاب نيز بررسي شد. براي بررسي تغييرات حريم و بستر رودخانه، عكس‏هاي هوايي سال‏هاي 1347 و 1398 ‌استفاده شده و با يكديگر مقايسه شدند. نتايج نشان‌دهندۀ تأثير منفي سازه‏ها بر افزايش عمق و پهنۀ ‏سيلاب بر اثر دخالت‏هاي انساني انجام‌شده در مسير رودخانه بود كه اين مداخلات باعث افزايش 16 درصدي پهنۀ ‏سيلاب و افزايش 30 درصدي عمق سيلاب شده است. با بررسي مساحت پهنه‏هاي سيلاب، مشخص شد كه بيشترين ميزان مساحت زمين‏هاي زير‌آب‌رفتۀ اطراف، 85 هزار مترمربع است. نتايج تعيين بستر رودخانه نشان داد بستر رودخانه از سال 1347 تا كنون جابه‌جايي محسوسي داشته است، به‏طوري ‏كه مساحت بستر رودخانه از 550 هكتار به 330 هكتار كاهش يافته كه به معناي كاهش 40 درصدي بستر رودخانه تا كنون است. تحليل حساسيت نشان داد بيشترين ميزان خطاي مدل و تراز آب مشاهده‏اي 6 درصد بوده است كه مي‏توان به دقت مطلوب مدل پي برد.