تأثير فتح سند بر سود‌آوري ايالت مكران در عصر عباسي

مكران در قرون نخستين اسلامي هيچ‌گاه ايالتي مهم همانند خراسان و فارس نبوده است اما سير اهميت يافتن آن نه تنها در معناي يك تاريخ محلي بلكه در مطالعات تاريخ تجارت جهان نيز جالب‌توجه است. فاتحان مسلمان در ابتداي فتوح وضع اقتصادي آن‌را نامناسب گزارش كردند، چنانكه منابع قرون نخستين اسلامي اين ايالت را سرزميني كم بازده گزارش كردند. در چنين شرايطي فتح مكران و نواحي پيرامون آن با علاقه مندي و جديت دنبال نشد اما فتح سند در پايان قرن اول هجري، درآمدهاي مالياتي دستگاه خلافت از مكران را افزايش داد. چنانكه در سال 168 هجري، جهشياري خراج مكران را چهارصد هزار درهم و پس از آن قدامه بن جعفر و مقدسي خراج آن را يك‌ميليون درهم گزارش كردند. پژوهش پيش رو به شيوه توصيفي و تحليلي و بر پايه مطالعات كتابخانه‌اي صورت گرفته است و در صدد است به اين سوال پاسخ دهد كه چرا ايالت مكران از سرزميني كم بازده در عصر فتوحات به سرزميني نسبتا ثروتمند در عصر عباسي تبديل شد؟ يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه مكران كه در ابتداي فتوح اسلام فاقد ارزش اقتصادي بود. رشد تجارت از طريق سند موجب شد به تدريج به ايالتي سود رسان براي خلافت عباسي تبديل شود، چنانكه ديوانسالاران آن عصر در آثار خود به افزايش آمار ماليات‌هاي دريافت شده از مكران پرداخته‌اند. اين تحول متكي بر ارتباط‌هاي تجاري بين سند و مكران بوده است.