پيش در آمدي بر توليد دانش اسلامي

در تركيب «دانش اسلامي» سخن از آن است كه چه حقايق و گزاره‌هاي خبري را مي‌توان از منابع اسلامي استنتاج و استخراج كرد به گونه‌اي كه بر طبق معيارهاي علمي و روش‌هاي صحيح پژوهش، قابل اسناد به دين اسلام باشد و اسناد به آن، مجاز و مشروع و صحيح تلقي شود. دراينجا، اشاره به آن دسته از علوم و دانش‌هاي اسلامي است كه تنها معطوف به معرفت مي‌باشد و به شناخت جهان هستي، مي‌پردازد و از منابع كتاب و سنّت قابل استخراج است. از اين رو، به تفاوت ميان دانش اسلامي بر مبناي معارف و گزاره‌هاي هستي‌شناسانه‌ي اسلام، و دانش اسلامي به معناي مطلق معارف و گزاره‌هاي مندرج در دين اسلام اعم از آنچه كه مرتبط با هستي است و آنچه مرتبط با احكام و شريعت و قوانين و قواعد حقوقي آن است، توجه شده است . بنابراين قلمرو بحث از يك جهت محدوديت و از يك جنبه توسعه دارد. از جهت اكتفاء به دانش‌هاي هستي‌شناسانه‌ي اسلامي، قلمرو بحث محدود است و از جهت ورود به تمامي شاخه‌هاي دانش اسلامي مرتبط با هستي توسعه و گسترش دارد. در اين مقاله، منظور از «دانش اسلامي» معرفت و علمي است كه اوّلاً از دين اسلام، قرآن و سنت منشأ مي‌گيرد و قابل إسناد و استناد به اين دين است. ثانياً مرتبط با گزاره‌هاي هستي‌شناسانه و واقعيت‌هاي عالم هستي به طور عام و گسترده، اعم از عالم مادّي و غير مادّي و اعم از علوم عقلي، تجربي، انساني و غيرانساني باشد. بنابر اين گزاره‌هاي دستوري و توصيه‌اي قرآن و سنت به طور مستقيم، خارج از موضوع اين مقاله است. تشريح ارزش دانش و ضرورت آن ، تعريف دانش اسلامي و امكان آن و تبيين جايگاه خرد ورزي و عقلانيت در نظام انديشه اسلامي، شرايط را براي معرفي مباني تصديقي و اصول راهبردي دانش اسلامي با رويكرد اجتهادي در اين مقاله فراهم ساخته است. اين اصول مي تواند مبناي فراگيري دانش اسلامي و گسترش آن باشد.