تحليل فضايي تاب‌آوري شهري در برابر زلزله مطالعه موردي: منطقه يك شهر تهران

ارتقاي تاب‌آوري شهري در برابر مخاطرات محيطي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي، توجه محققان و تصميم گيران را در رشته‌ها، بخش‌ها و مقياس‌هاي مختلف به خود جلب كرده است. مناطق شمالي كلان‌شهر تهران به دليل قرارگيري در پهنه خطر لرزه‌اي بالا، ساخت‌وساز در حريم گسل‌ها و مناطق مستعد ناپايداري زمين‌شناختي، نبود برنامه و توانمندي عملياتي لازم براي مديريت سوانح در مرحله پاسخ و مقابله با تبعات وقوع سانحه و وجود بافت‌هاي آسيب‌پذير متعدد، در شرايط نامناسبي قرار دارد. هدف اصلي پژوهش حاضر، تحليل فضايي تاب‌آوري شهري در برابر زلزله در سطح محلات منطقه يك شهر تهران مي‌باشد. براي سنجش تاب‌آوري شهري چهار بعد اجتماعي، اقتصادي، نهادي و زيرساختي با تلفيق شاخص‌هاي عيني و ذهني استفاده‌شده است. جامعه آماري اين پژوهش، خانوارهاي ساكن در محلات مختلف منطقه يك شهر تهران است. براي حصول به اهداف تحقيق از دو روش اسنادي و ميداني با تأكيد بر تكميل پرسش‌نامه نزد خانوارهاي نمونه استفاده شد. با استفاده از فرمول كوكران 383 خانوار به‌عنوان نمونه موردمطالعه انتخاب‌شده و با استفاده از نمونه‌گيري فضايي، نمونه‌هاي موردمطالعه انتخاب شد. به‌منظور تجزيه‌وتحليل داده‌ها از تكنيك آماري T تك‌نمونه‌اي در محيط نرم‌افزار SPSS و تحليل‌هاي فضايي در نرم‌افزار Arc GIS استفاده شد. نتيجه مطالعه حاضر نشان داد منطقه يك شهرداري تهران در دو بعد اجتماعي و زيرساختي داراي تاب‌آوري نسبتاً مناسب و در دو بعد نهادي و اقتصادي داراي تاب‌آوري نامناسبي مي‌باشد. علاوه بر اين، نتايج تحليل در سطح محلات نشان مي‌دهد كه محلات دربند، زعفرانيه، محموديه، اراج، چيذر، رستم‌آباد، ازگل، شهرك گل‌ها، شهرك شهيد محلاتي، امامزاده قاسم و شهرك نفت در شرايط نامناسب در ابعاد ذهني و عيني تاب‌آوري مي‌باشند.