نقش نشانه‌هاي فضاهاي شهري در ارتقاء حس تعلق به مكان مطالعه موردي: محلات شهر زنجان

حس تعلق به مكان به‌عنوان عامل ارتقاء دهنده تعامل و ارتباط ميان فرد با محيط، رفاه ذهني فرد و يكي از عناصر كليدي توسعه پايدار محلي در فضاهاي شهري است؛ لذا شناخت حس تعلق و عوامل مؤثر بر آن و راه‌هاي ارتقاي آن‌يكي از موضوعاتي است كه مي‌تواند به ارتقاي شرايط زيستي و محيط كالبدي منجر شود. از ميان عوامل متعددي كه بر حس تعلق افراد مؤثر است، نقش انگيزي و ميزان خوانايي محيطي از طريق نشانه‌هاي فضاهاي شهري است. در اين خصوص شكل‌گيري نقشه ذهني ساكنين محلات برگرفته از نشانه‌ها و عناصر نمادين اهميت ويژه‌اي دارد. در اين مطالعه ضمن تحقيق در خصوص عوامل مؤثر بر شكل‌گيري نقشه‌هاي شناختي و افزايش نقش انگيزي نشانه‌هاي شهري بر نحوه اثر بر حس تعلق ساكنين پرداخته‌شده است. به اين منظور شش محله از شهر زنجان (به نام‌هاي سبزه‌ميدان، سعدي، كوچه مشكي، انصاريه، كارمندان و گل شهر) كه در سه بافت تاريخي،‌ مياني و جديد هستند، براي مطالعه انتخاب‌شده‌اند. تعداد 300 پرسشنامه براي سنجش حس تعلق افراد استفاده‌شده و به دو روش ميداني و تحليل نرم‌افزاري مطالعه صورت پذيرفته است. علاوه بر تهيه پرسشنامه، نقشه‌هاي ذهني پرسش‌شوندگان نيز از طريق ترسيم و تحليل آن‌ها استخراج‌شده است. نتايج حاصل از مطالعه نشان مي‌دهد كه ميان حس تعلق ساكنين و نقشه شناختي شكل‌گرفته در ذهن ساكنين و تعداد نشانه‌هاي اشاره‌شده در هر يك از نقشه‌ها رابطه‌اي مستقيم و معنادار برقرار است. به‌عبارت‌ديگر با افزايش ميزان حس تعلق در مكان نقشه‌هاي شناختي ساكنين نيز تقويت و ارجاعات ذهني بيشتري به نشانه‌هاي محيط مي‌گردد. همچنين مطالعات نشان داد ساكنين محلاتي كه در بافت‌هاي تاريخي و مياني هستند به دليل تعدد نشانه‌هاي نمادين و معنايي درگذر زمان نسبت به محلات جديد از حس تعلق بالاتري برخوردارند. همچنين نتايج حاصل از آزمون‌هاي استنباطي نشان داد كه نشانه‌هاي شهري به ميزان 0/623 بر حس تعلق افراد تأثير مستقيم و معناداري دارد.