تبيين مدل مفهومي توسعه شهري دانش‌بنيان مبتني بر رويكرد مدل‌سازي ساختاري تفسيري مورد پژوهي: كلان‌شهر تهران

ظهور جامعه شبكه‌اي و پديده اقتصاد دانش‌بنيان، چشم‌انداز نويني تحت عنوان «توسعه شهري دانش‌بنيان» را پيش‌روي برنامه‌ريزي و توسعه شهري گشوده است. اين گرايش جديد، كلان‌شهرهاي كشور و به‌ويژه تهران را نيز ناگريز از گذار به‌سوي اقتصاد دانش‌بنيان كرده است. در اين راستا، هدف مقاله حاضر ارائه تبيين توسعه شهري دانش‌بنيان در كلان‌شهر تهران مبتني است. پژوهش از نظر هدف توسعه‌اي -كاربردي، گردآوري اطلاعات از نوع مطالعات اسنادي و مصاحبه‌هاي تخصصي با 20 نفر از خبرگان و به‌صورت دلفي است. 11 عامل مؤثر بر وضعيت آينده توسعه شهري دانش‌بنيان كلان‌شهر تهران در 4 بعد اقتصادي، نهادي، اجتماعي - فرهنگي و كالبدي -محيطي احصاء شده كه با متدولوژي تحليلي نوين مدل‌سازي ساختاري -تفسيري (ISM) روابط تحليل ‌شده است. دستاورد اصلي پژوهش طراحي مدل مفهومي در چهار سطح و سه لايه است، يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه در لايه اول (سطح چهارم) عوامل پايه‌اي شامل مؤلفه‌هاي سرمايه انساني، مكان دانش و دانش انساني به ترتيب با قدرت نفوذ 10 و 9 و 8 داراي بيشترين تأثير و در واقع برانگيزاننده توسعه شهري دانش‌بنيان در كلان‌شهر تهران به شمار مي‌روند. لايه دوم شامل عوامل ساختاري، يعني مؤلفه‌هاي فناوري و ارتباطات، تعامل و تبادل دانش، سرمايه فرهنگي و سرمايه اجتماعي در سطح دوم به شمار مي‌روند و مؤلفه‌هاي اقتصاد دانش‌محور، مديريت دانش و كيفيت محيط كالبدي و فعاليتي شهري در سطح سوم است كه از بين آن‌ها دو مؤلفه سرمايه اجتماعي و تعامل و تبادل دانش با ميزان 9 داراي بيشترين وابستگي به ساير مؤلفه‌ها هستند، لايه سوم غايت توسعه شهري دانش‌بنيان است كه شامل مؤلفه سطح اول يعني دستيابي به مكاني پايدار و با كيفيت براي زندگي و با ميزان قدرت 1، كمترين نفوذ را دارا است، لذا در نهايت بايستي اولويت‌دهي به اين پيش برنده‌هاي كليدي در تدوين راهبرد اصلي آينده دانش‌بنيان تهران از طريق شالوده اسناد فرادست و محتوي طرح‌هاي برنامه‌ريزي فراهم آيد.