مطالعۀ تطبيقي شهرهاي خطۀ شمالي و كوير مركزي ايران از منظر ضرب آهنگ‏هاي تاريخي فضاي شهري؛ مورد پژوهي: رشت و كاشان

امروزه، توليد فضاهاي تهي بر انديشه و عمل شهرسازي سايه افكنده؛ حال‌آنكه فضاي شهري، واجد ويژگي بازنمودي است و در فرآيند تاريخي خود، به امري پيچيده‏ و چندلايه بدل مي‏گردد.مطالعۀ تاريخي فضا با توجه به پيچيدگي‏ها و چندگانگي آن، از دغدغه هاي اصلي در مطالعات شهري است. اين پژوهش با بهره گيري از شاكلۀ مفهومي تريالكتيك فضايي و از طريق كاوش تاريخي ضرب آهنگ‏هاي فضا در دو شهر رشت و كاشان، مي كوشد تا با توجه به تأثير سه مؤلفۀ اقليم، فرهنگ و قدرت انتظام بخش به تحليلي تاريخي از فضاي شهري دست يابد. روش پژوهش مبتني بر مطالعات اسنادي و تحليل محتواي آن‏ها با رويكردي تاريخيتفسيري بوده است. يافته هاي تطبيقي پژوهش نشان داد كه شهر كاشان به‌مثابه شهري گرم و خشك در بخش مركزي فلات ايران از ضرب آهنگ كيهاني يا ضرب آهنگ‏هاي قمريِ قدرتمندي برخوردار است؛ اما در شهر رشت شهري معتدل و مرطوب در خطۀ شمال ايران زمان چرخه‏اي خورشيدي اهميت بيشتري مي ‏يابد. همچنين، نهادهاي سياسي به شكل‏هاي متفاوتي در رشت و كاشان بالغ شدند. در طول تاريخ، سردمداراني در كاشان ظهور مي‏كنند كه برخلاف همتايان خود در رشت كه بر بعدهاي مدني، تجاري و سياسي تأكيد دارند؛ بيشتر، به دنبال حفظ روابط خود با شبكه اي مذهبي و متشكل از اعضايي سرشناس ‏در ديگر شهرهاي مهم مذهبي اند. روابط اجتماعي تاريخي ميان مردم كاشان، بر مبناي قراردادهايي يكدست و مبتني بر مذهب پايه گذاري شده؛ ولي اين روابط در شهر رشت، بيشتر بر اساس پيمان‏هاي قومي متنوع و در عين حال، متناقضي شكل‌گرفته است.