بررسي و تبيين روابط متقابل رعايا، مباشران و مالكان كردستان در دورۀ قاجار و پهلوي اول (با استفاده از اسنادِ منتشر نشدۀ خاندان وزيري)

اسناد محلي و منتشر نشده به ويژه اسنادي كه در فرآيند نظامِ ارباب رعيتي شكل گرفته‌اند، به جهت شواهد و داده‌هاي جزئيِ موجود در آن‌ها نقش زيادي در بازسازي تاريخ اجتماعي و تاريخ محلي دارند. اسناد خاندان وزيري مجموعه‌اي از اسناد محلي و منتشر نشدۀ كردستان در دورۀ قاجار و پهلوي‌اند كه در عمارت آصف ديوان سنندج نگهداري مي‌شوند. بازخواني و تحليل داده‌هاي موجود در اين اسناد نقش بي‌بديلي در بازسازي تاريخ اجتماعي كردستان دارند. عليرغم رشدِ كمي و كيفي تاريخ‌هاي‌ محلي كردستان در دورۀ قاجار، پژوهش در زمينۀ تاريخ اجتماعي اين ايالت به جهت كمبود منابع دشواري‌هاي خاص خود را دارد، اما بي‌ترديد بازخواني و تحليل اسناد خاندان وزيري همان كشف منابع جديد و مورد نظرِ مورخ تاريخ اجتماعي است. پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي و رهيافت تاريخ اجتماعي به بررسي و تبيين وضعيت زندگي و كار رعايا و مباشران كردستان در دورۀ قاجار و پهلوي اول و همچنين روابط متقابل آن‌ها با يكديگر و با مالكان و حكومت محلي در قالبِ حوزه‌هاي رابطۀ مردم با مردم و مردم با حكومت مي‌پردازد. بنابراين، در مقالۀ حاضر نخست داده‌ها و اطلاعات مورد نظر را از متن 286 برگ از اسنادِ خاندان وزيري استخراج كرده و سپس به مقوله‌بندي اجتماعي آن‌ها پرداخته مي‌شود.