تحولات بهداشت عمومي و شهري تبريز در دوره رضاشاه(1304-1320شمسي)

دولت قاجار در زمينه بهداشت شهري و عمومي كارنامه موفقي نداشت. اين امر علاوه بر شيوع بيماري هاي مختلف، چهره مناسبي از شهرها را نشان نمي داد. فقدان دانش جديد، تقديرگرايي و جهل و خرافات جامعه را از بهداشت به عنوان پديده اين جهاني دور كرده بود. از اواخر دوره قاجار، روند تغيير با گسترش ارتباطات و فعاليت پزشكان خارجي در ايران آغاز و با تشكيل دولت رضاشاه شدت يافت. با گسترش شهرنشيني و به جهت اهميّت موضوعِ بهداشت و سلامت شهري و عمومي، در اين دولت بر اجراي نظام پزشكي نوين تأكيد شد و زمينه اجراي آن با شكل گيري برخي نهادهاي مربوطه فراهم آمد؛ ازآن جمله مي توان به «شوراي عالي صَحي» در تهران و ادارۀ صحيۀ بلديه در شهرها و نيز تصويب نظامنامه هاي بهداشتي اشاره نمود. در تبريز صحيۀ بلديه اقداماتي درجهتِ استقرار نظام جديد بهداشتي انجام داد كه تا حدي در سلامت مردم و چهرۀ بهداشت شهري مؤثر افتاد اما به نظر مي رسد به رغم تلاش هاي صورت گرفته نتوانست نتايج قابل توجهي به بار آورد. عدم اختصاص بودجه كافي، كمبود كادر بهداشتي و درماني، مسائل فرهنگي و باورهاي پيشينِ مردم را شايد بتوان جزو اين علل عدم توفيق دانست. البته مؤسسات و انجمن هاي عام المنفعه در تبريز بخشي از تغييرات بهداشت عمومي را برعهده گرفتند. مسئله اصلي اين پژوهش تغيير و تحولات ساختاري بهداشت عمومي و شهري تبريزِ عصر رضاشاه است و به تبعِ آن سئوال اصلي پژوهش چگونگي استقرار و سازوكار اجرا و نتايج اين تغييرات مي باشد. اين مقاله با تكيه بر نشريات آن دوره، اسناد و منابع اصيل تاريخي به روش توصيفي تبييني، به بررسي اين موضوع نشسته است.