تحولات نظام شهري در استان مازندران با تأكيد بر شهرهاي كوچك

تغيير در نظام هاي شهري فرايندي پيوسته است كه به طور همزمان در سطوح فضايي مختلف در حال رخ دادن است. اين مقاله با هدف بررسي تحولات نظام شهري استان مازندران در 60 سال گذشته تدوين شده است. روش تحقيق از نوع توصيفي تحليلي و مبناي آماري داده ها، نتايج سرشماري هاي عمومي نفوس و مسكن مي باشد. در اين تحقيق با استفاده از نرم افزار Excel داده هاي جمعيّتي نقاط شهري طبقه بندي شد و با استفاده از مدل هاي رتبه اندازه، حداختلاف طبقه اي تصحيح شده و ضريب كشش پذيري نظام شهري استان مازندران مورد بررسي و تحليل قرار گرفت. با كمكGis نقشه هاي توزيع فضايي نقاط و پهنه هاي تراكم جمعيت شهري نيز ترسيم شد. نتايج نشان مي دهد شهرنشيني در مازندران هر چند همگام با كل كشور حركت مي كند، ليكن شتاب آن نسبت به كشور كندتر است. در اين دوره تعداد شهرها 6 برابر، جمعيت شهرنشين 12 برابر و نسبت شهرنشيني نيز به 42.2 درصد افزايش يافت. بر اساس مدل رتبه اندازه بين جمعيت واقعي و مطلوب شهرها اختلاف رو به افزايشي به صورت مازاد جمعيّت ديده مي شود، و همان گونه كه گرايش به تعادل در سطوح بالا نظام سلسله مراتبي مشهود است در سطوح پايين آنچنان بهبودي ملاحظه نمي گردد. در قاعده تصحيح شده استورجس حد اختلاف طبقات به 6/5 برابر و تعداد طبقات به 10 طبقه شهري افزايش يافته است، و اختلاف چشمگيري بين تعداد شهرها و جمعيت آنها در آخرين طبقه اين مدل مشاهده مي شود، اين امر بيانگر عدم تعادل و گسيختگي وضعيت سلسله مراتب نظام شهري است. نتايج مدل ضريب كشش پذيري نيز نشان مي دهد شهرهاي كوچك و روستاشهرها در دهه هاي اخير رشد پايين و منفي داشته اند كه افول نقش آن ها موجب شده است جهت تعادل در نظام شهري مازندران با خطر جدي روبرو شود.