بررسي تطبيقي مهم ترين مباني فكري مكتب ماتريديه و سلفيه در مباحث كلامي

A comparison study on Maturidi and Salafi school in theological issues

متكلمان ماتريديه و سلفيه در تبيين گزاره هاي كلامي مباني خاصي دارند كه آشنايي با آن در بررسي و روشن سازي آموزه هاي اعتقادي دو مكتب امري لازم به شمار مي آيد. در اين جستار، تلاش كرده ايم با استفاده از روش توصيفي و تحليلي، انديشه هاي متكلمان ماتريديه و سلفيه را با استفاده از منابع دسته اول آنان واكاوي كنيم. براساس نتايج پژوهش حاضر، ماتريديان در تبيين و نظام مندسازي مباحث كلامي از مباني عقلي و نقل معتبر استفاده مي كنند و عقل را به درك حسن و قبح ذاتي افعال مستقل مي دانند. آنان در بحث نبوت و حسن عدالت و قبح ستم به استقلال ادراكات عقلي تاكيد ورزيده و تبيين گزاره هاي كلامي را مبتني بر حسن و قبح عقلي دانسته اند. از ديگر مباني كلامي ماتريديان، تاويل و تفويض در بحث صفات الهي است. آنان اخبار آحاد را در مباحث كلامي حجت نمي دانند و معتقد به وجود مجاز در متون ديني اند. رويكرد سلفيان در باب حسن و قبح عقلي يكسان نيست و الباني آن را شرعي دانسته؛ اما ابن تيميه معتقد به حسن و قبح عقلي شده و بااين حال ديدگاه ماتريديان را كه آن را ذاتي اشيا و اشاعره كه آن را شرعي تلقي كرده اند، نفي مي كند و نظريه اش را برتر از انديشه آنان مي داند. وي درك حسن و قبح افعال را گاه با عقل و در مواردي با شرع و گاه نيز از هر دو دانسته است. از ديگر مباني اعتقادي سلفيان حجيت فهم سلف، احاديث آحاد و نفي تاويل و انكار مجاز در متون ديني است. آنان تاويل را حقيقت شيء خارجي معنا مي كنند و تقسيم الفاظ به حقيقت و مجاز را بدعت در دين مي دانند كه پس از قرون فاضله، متكلمان پديد آورده اند.

One of the best ways to know the different theological views is to compare them. In this essay by descriptive – analytic method the theological views of Maturidi and Salafi school of thought is discussed, referring to their source books. The Maturidi, usually uses from reason and hadith in their theological system, believing that reason is itself an independent source. They maintain that in monotheism and prophethood issues, reason can understand the theological propositions. The Maturidi school also believe that we can interpret the theological propositions and there is allegory in some religious texts. On the other hand, the Salafi views on understanding the goodness and badness in theological propositions are not unanimous. Some, like al-Albani, believe that we cannot discern the meaning of theological propositions. But, Ibn Taymiyyah maintains that we can discern these propositions, negating the Maturidi and Ash'ari views in this case. He says that in some cases we can understand the meaning of these propositions but in some cases not, believing in the views of Salaf and not investigating. In his view, there is no allegory and metaphor in the religious propositions and these issues are created by theologians.